آخرین تغییرات قانون مهریه

قانون مهریه در ایران همواره موضوع بحث و تبادل نظر بوده است و در سالیان اخیر نیز ابهامات زیادی پیرامون تغییرات احتمالی آن، به ویژه در مورد طرح هایی نظیر مهریه ۱۴ سکه یا مهریه ۱۱۰ سکه، مطرح شده است. در حال حاضر، ملاک قانونی برای مطالبه مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است و طرح کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه هنوز به قانون تبدیل نشده است. این مقاله به بررسی دقیق و مستند قوانین جاری مهریه، تمایز میان مصوبات قانونی و طرح های پیشنهادی، و نحوه عملی مطالبه و دفاع در پرونده های مهریه می پردازد.

مروری بر مبانی حقوقی مهریه در ایران

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح، دین و تعهدی است که مرد به موجب عقد بر عهده می گیرد و زن هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند. این حق، فارغ از نوع طلاق یا وضعیت زوجین، همواره پابرجاست، مگر اینکه زن به اراده خود آن را ببخشد. درک صحیح از مبانی حقوقی مهریه، برای هر دو طرف عقد ازدواج ضروری است تا از بروز ابهامات و مشکلات حقوقی احتمالی در آینده جلوگیری شود.

تعریف مهریه و ماهیت حقوقی آن (عندالمطالبه، عندالاستطاعه)

مهریه در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران، به مالی اطلاق می شود که ضمن عقد نکاح، مرد متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این مال می تواند هر چیزی باشد که از نظر شرعی و قانونی دارای ارزش مالی باشد و قابلیت تملک را داشته باشد. ماهیت حقوقی مهریه از دو جنبه قابل بررسی است:

عندالمطالبه: به این معناست که زن به محض جاری شدن صیغه عقد، حق مطالبه تمام مهریه را دارد و مرد موظف است در صورت درخواست زن، بلافاصله آن را بپردازد. غالب مهریه ها به صورت عندالمطالبه در سند ازدواج ثبت می شوند و تا زمانی که توافقی خلاف آن صورت نگرفته باشد، اصل بر عندالمطالبه بودن است. در این حالت، زن برای مطالبه مهریه نیازی به اثبات توانایی مالی (ملائت) مرد ندارد و می تواند از طریق مراجع قانونی، اقدام به توقیف اموال مرد کند.
عندالاستطاعه: در صورتی که در سند ازدواج به صراحت ذکر شده باشد که مهریه عندالاستطاعه است، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن ثابت شود. در این حالت، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن خواهد بود. اگر زن نتواند ملائت زوج را اثبات کند، امکان مطالبه و وصول مهریه تا زمان اثبات آن وجود نخواهد داشت. این نوع مهریه، ریسک حقوقی بیشتری برای زن به همراه دارد و ممکن است فرآیند وصول را طولانی تر و پیچیده تر کند.

انتخاب بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، یکی از مهم ترین تصمیماتی است که زوجین در زمان عقد نکاح اتخاذ می کنند و می تواند تأثیرات عمیقی بر حقوق و تکالیف آن ها در آینده داشته باشد.

انواع مهریه (مهرالمسمی، مهرالمثل، مهرالمتعه)

علاوه بر ماهیت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه، مهریه از نظر نحوه تعیین و زمان تعلق نیز به سه دسته اصلی تقسیم می شود:

مهرالمسمی: این متداول ترین نوع مهریه است که در زمان عقد نکاح با توافق کامل زوجین تعیین می شود و میزان و نوع آن به صراحت در سند ازدواج قید می گردد. در این حالت، زوجین می توانند هر مالی را که مشروعیت و ارزش مالی داشته باشد، به عنوان مهریه تعیین کنند.
مهرالمثل: در صورتی که در زمان عقد نکاح، مهریه ای تعیین نشده باشد یا مهریه تعیین شده به دلایلی باطل باشد (مانند عدم مشروعیت مال)، و زن و مرد با یکدیگر نزدیکی کرده باشند، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل، مهریه ای است که با توجه به وضعیت و جایگاه اجتماعی، خانوادگی، تحصیلات و سایر خصوصیات زن و همچنین عرف و عادات جامعه، توسط دادگاه تعیین می شود.
مهرالمتعه: این نوع مهریه در شرایطی مطرح می شود که در عقد نکاح مهریه ای تعیین نشده باشد و زن و مرد پیش از نزدیکی از یکدیگر جدا شوند. در این حالت، مرد موظف است با توجه به توانایی مالی خود، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. این مبلغ نیز توسط دادگاه و بر اساس شرایط مالی مرد تعیین می گردد.

قانون فعلی مهریه (ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده): واقعیت های حقوقی جاری

قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، در ماده ۲۲ خود، صراحتاً به موضوع مهریه و ضمانت اجرای آن پرداخته است. این ماده، نقطه عطف بسیاری از بحث ها و تفسیرها پیرامون مهریه در سالیان اخیر بوده است و درک صحیح آن برای تمامی ذینفعان حیاتی است. این ماده، سقف مشخصی را برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) در نظر گرفته و نحوه وصول مهریه های بالاتر را نیز تبیین کرده است.

سقف ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای کیفری (حبس)

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده بیان می دارد: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است.»

این بدان معناست که:

اگر مهریه زن تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن (مثلاً وجه نقد یا مال دیگر که ارزش آن معادل ۱۱۰ سکه باشد) باشد، مرد در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، می تواند تا زمان پرداخت یا توافق بر تقسیط، زندانی شود. این سقف، صرفاً برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) است و به معنی محدودیت در اصل مهریه نیست.
شرایط حبس: حبس مرد صرفاً در صورتی رخ می دهد که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه تا ۱۱۰ سکه را داشته باشد اما از پرداخت آن امتناع کند، و یا نتواند اعسار (ناتوانی مالی) خود را به اثبات برساند. در صورت اثبات اعسار و تقسیط مهریه، مرد به دلیل عدم پرداخت مهریه زندانی نخواهد شد.
این ماده، به نوعی تلاشی برای کاهش جمعیت کیفری زندانیان مهریه و همچنین حفظ حقوق زن در دریافت مهریه است. پیش از این، تعداد زیادی از مردان به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه در زندان به سر می بردند.

وضعیت مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه

بر اساس بخش دوم ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، چنانچه مهریه زن بیش از ۱۱۰ سکه باشد، برای وصول مبالغ مازاد بر این سقف، تنها «ملائت زوج» (توانایی مالی مرد) ملاک پرداخت است. این بدین معناست که:

زن برای مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، باید در دادگاه ثابت کند که مرد دارای اموال یا درآمد کافی برای پرداخت آن مبالغ است.
دادگاه با بررسی مستندات و شواهد ارائه شده توسط زن (مانند لیست اموال، گردش حساب بانکی، مدارک درآمدی و شغلی مرد)، در مورد توانایی مالی مرد و نحوه پرداخت مهریه مازاد تصمیم گیری می کند.
در صورتی که ملائت مرد برای مازاد بر ۱۱۰ سکه ثابت نشود، زن نمی تواند برای آن بخش از مهریه، ضمانت اجرای کیفری (حبس) را درخواست کند و مطالبه آن صرفاً جنبه حقوقی خواهد داشت و ممکن است تا زمان اثبات توانایی مالی مرد به تعویق افتد.

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز

یکی از مهم ترین تحولات در قوانین مهریه، لزوم محاسبه آن به نرخ روز است. مطابق قوانین، مهریه باید بر اساس شاخص تورم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود. این امر به ویژه برای مهریه هایی که سال ها قبل تعیین شده اند و ارزش اسمی آن ها به دلیل تورم کاهش یافته است، اهمیت زیادی دارد.

فرمول یا روش کلی محاسبه:

برای محاسبه مهریه به نرخ روز، معمولاً از فرمولی استفاده می شود که در آن، میزان مهریه اولیه در زمان عقد، در شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی (که سالانه توسط بانک مرکزی اعلام می شود) سال مطالبه تقسیم بر همین شاخص در سال وقوع عقد می شود. این روش، ارزش واقعی مهریه را در زمان حال حفظ می کند و از تضییع حقوق زن جلوگیری می کند. دادگاه ها در زمان صدور حکم، این محاسبه را انجام می دهند و مرد را به پرداخت مهریه به نرخ روز ملزم می کنند.

تحلیل طرح های جدید مهریه: تمایز شایعه و واقعیت

در سالیان اخیر، اخبار و شایعات زیادی پیرامون تغییرات گسترده در قانون مهریه، از جمله کاهش سقف آن به ارقام بسیار پایین تر، در جامعه منتشر شده است. این مسائل، نگرانی ها و ابهامات زیادی را برای زوجین، به ویژه کسانی که در آستانه ازدواج قرار دارند یا درگیر پرونده های مهریه هستند، ایجاد کرده است. بررسی دقیق این طرح ها و تمایز قائل شدن بین پیشنهادهای در دست بررسی و قوانین لازم الاجرا، از اهمیت بالایی برخوردار است.

طرح کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه

یکی از پربحث ترین طرح های پیشنهادی، کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه تمام بهار آزادی است. این طرح، با هدف کاهش جمعیت کیفری زندانیان مهریه، جلوگیری از تعیین مهریه های نامتعارف و ایجاد تعادل بیشتر در روابط خانوادگی، از سوی برخی نمایندگان مجلس مطرح شده است.

جزئیات طرح: بر اساس این طرح، تنها تا سقف ۱۴ سکه امکان اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای عدم پرداخت مهریه وجود خواهد داشت. این بدان معناست که برای مبالغ بالاتر از ۱۴ سکه، وصول مهریه تنها از طریق روش های حقوقی و با اثبات توانایی مالی مرد امکان پذیر خواهد بود و مرد به دلیل عدم پرداخت مازاد بر ۱۴ سکه، زندانی نخواهد شد.
وضعیت فعلی طرح: این نکته بسیار حائز اهمیت است که این طرح، در حال حاضر هنوز به قانون تبدیل نشده و صرفاً در حد یک پیشنهاد در مراحل بررسی کمیسیون های مجلس شورای اسلامی است. برای تبدیل شدن آن به قانون، لازم است که پس از تصویب در صحن علنی مجلس، به تأیید شورای نگهبان نیز برسد.
دلایل مطرح شدن طرح: موافقان این طرح معتقدند که کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری می تواند به کاهش فشار بر سیستم قضایی، کاهش ورودی زندانیان و اصلاح فرهنگ مهریه کمک کند.
تأکید بر عدم تغییر اصل دین مهریه: لازم به ذکر است که حتی در صورت تصویب این طرح، اصل دین مهریه (یعنی حق زن برای دریافت تمام مهریه تعیین شده در سند ازدواج) تغییر نخواهد کرد؛ بلکه صرفاً روش ها و ضمانت های اجرایی برای وصول آن تعدیل می شود. مرد همچنان به پرداخت کل مهریه متعهد خواهد بود، اما امکان حبس برای مبالغ بالای ۱۴ سکه از بین خواهد رفت.

طرح های دیگر (مانند مهریه ۵ سکه یا مالیات بر مهریه)

علاوه بر طرح ۱۴ سکه، گهگاه طرح ها و شایعات دیگری نیز در مورد مهریه مطرح شده است، از جمله:

طرح مهریه ۵ سکه: این طرح نیز مشابه طرح ۱۴ سکه، به دنبال کاهش بیشتر سقف ضمانت اجرای کیفری بوده و در برخی محافل قضایی و رسانه ای مطرح شده است. اما این طرح نیز همانند طرح ۱۴ سکه، هنوز مراحل قانونی تصویب را طی نکرده و جنبه اجرایی ندارد.
مالیات بر مهریه: شایعاتی مبنی بر وضع مالیات بر مهریه، به ویژه برای مهریه های با مبالغ بالا، نیز در مقاطع مختلف مطرح شده است. تاکنون هیچ قانون یا مصوبه ای مبنی بر وضع مالیات مستقیم بر مهریه در زمان تعیین آن یا مطالبه، به تصویب نرسیده است. آنچه ممکن است در آینده مطرح شود، شاید مربوط به نقل و انتقال دارایی ها در قالب مهریه باشد که آن هم هنوز جنبه قانونی ندارد.

همواره توصیه می شود برای اطلاع از قوانین مهریه، صرفاً به منابع رسمی و مصوبات قانونی استناد شود و از توجه به شایعات و اخبار غیرمستند پرهیز گردد. هرگونه تغییر در قوانین مهریه، پس از طی مراحل قانونی، به صورت رسمی ابلاغ و اطلاع رسانی خواهد شد.

مراحل عملی مطالبه و وصول مهریه بر اساس قوانین جاری

برای مطالبه و وصول مهریه، دو روش اصلی وجود دارد: اقدام از طریق اداره ثبت اسناد و املاک و در موارد خاص، اقدام از طریق دادگاه خانواده. انتخاب روش صحیح و طی کردن مراحل قانونی به درستی، برای زن بسیار حائز اهمیت است.

روش اول: اقدام از طریق اداره ثبت اسناد و املاک

در حال حاضر، اولویت و مسیر اصلی مطالبه مهریه، از طریق اداره ثبت اسناد و املاک است. این روش سریع تر و کم هزینه تر از روش قضایی است و زن باید ابتدا از این طریق اقدام کند. مراحل کار به شرح زیر است:

ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت: زن باید ابتدا در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ اوراق قضایی) ثبت نام کرده و هویت خود را احراز کند. تمامی ابلاغیه های بعدی از طریق این سامانه صورت می گیرد.
مراجعه به دفتر ثبت ازدواج برای درخواست صدور اجرائیه: پس از ثبت نام در ثنا، زن باید به دفترخانه ازدواجی که عقد خود را در آن ثبت کرده است مراجعه کند. در آنجا، فرم درخواست صدور اجرائیه مهریه را تکمیل کرده و ارائه می دهد. سردفتر پس از بررسی، اجرائیه را صادر و به اداره ثبت اسناد و املاک محل اقامت زوج ارسال می کند.
معرفی اموال زوج و درخواست توقیف: زن می تواند همزمان با درخواست اجرائیه یا پس از آن، اموال منقول و غیرمنقول مرد (مانند حساب های بانکی، خودرو، ملک، سهام) را به اداره ثبت معرفی کند. اداره ثبت پس از بررسی، دستور توقیف این اموال را صادر می کند. زن می تواند از طریق استعلام از مراجع مربوطه (بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، راهور و …) به شناسایی اموال مرد بپردازد.
پیگیری در دایره اجرای ثبت: پس از توقیف اموال، اداره ثبت اقدام به کارشناسی و ارزیابی اموال توقیف شده می کند و در نهایت، مراحل مزایده و فروش اموال را برای وصول مهریه آغاز می نماید.

روش دوم: اقدام از طریق دادگاه خانواده (در موارد خاص و پس از اجرای ثبت)

مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده برای مطالبه مهریه، تنها در صورتی امکان پذیر است که زن از طریق اداره ثبت نتوانسته باشد به تمام یا بخشی از مهریه خود دست یابد. این روش معمولاً در شرایطی رخ می دهد که مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد یا اموال معرفی شده کفاف مهریه را ندهد. مراحل این روش عبارتند از:

ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: زن باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را ثبت کند. در دادخواست باید به تفصیل، سابقه اقدام از طریق اداره ثبت و عدم موفقیت در وصول کامل مهریه ذکر شود.
شرکت در جلسات دادگاه و ارائه مستندات: پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع می شود و جلسات رسیدگی برگزار می گردد. زن باید در این جلسات شرکت کرده و مستندات مربوط به مهریه (سند ازدواج)، اقدام از طریق ثبت و عدم توانایی در وصول را ارائه دهد.
صدور حکم و پیگیری در اجرای احکام دادگستری: در صورت اثبات حقانیت زن، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. پس از قطعی شدن حکم، پرونده به اجرای احکام دادگستری ارجاع می شود و زن می تواند از طریق این دایره، اقدام به معرفی مجدد اموال مرد یا پیگیری اعسار و تقسیط مهریه از سوی مرد (در صورت درخواست وی) کند.

اعسار و تقسیط مهریه: حقوق مردان در قانون

در کنار حقوق زن برای مطالبه مهریه، قانون برای مردانی که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارند نیز راهکارهایی را پیش بینی کرده است. این راهکارها شامل درخواست اعسار و تقسیط مهریه می شود که به مرد این امکان را می دهد تا به جای تحمل حبس یا توقیف کامل اموال، مهریه را به صورت اقساط و متناسب با توان مالی خود بپردازد.

تعریف اعسار از پرداخت مهریه

اعسار به معنای ناتوانی مالی و عدم توانایی پرداخت بدهی است. در مورد مهریه، مردی که قادر به پرداخت یکجای مهریه خود نیست، می تواند از دادگاه درخواست اعسار از پرداخت مهریه را مطرح کند. با اثبات اعسار، مرد از زندانی شدن به دلیل عدم پرداخت مهریه معاف می شود و مهریه برای او تقسیط می گردد.

شرایط اثبات اعسار: برای اثبات اعسار، مرد باید به دادگاه ثابت کند که هیچ گونه مال یا درآمدی (به جز مستثنیات دین) برای پرداخت مهریه به صورت یکجا ندارد.
مستندات لازم:
- صورت اموال: مرد باید لیستی کامل از تمامی اموال منقول و غیرمنقول خود، اعم از دارایی های نقدی، حساب های بانکی، خودرو، ملک، سهام و… را به دادگاه ارائه دهد.
- استشهادیه: معمولاً ارائه استشهادیه از حداقل دو نفر شاهد که از وضعیت مالی مرد اطلاع دارند و بر ناتوانی وی در پرداخت یکجای مهریه شهادت می دهند، الزامی است.
- گردش حساب: ارائه گردش حساب بانکی برای یک دوره زمانی مشخص (معمولاً سه تا شش ماه گذشته) برای بررسی تراکنش های مالی مرد.
- مدارک شغلی و درآمدی: ارائه گواهی اشتغال به کار، فیش حقوقی یا هر سند دیگری که وضعیت درآمدی مرد را نشان دهد.

نحوه رسیدگی دادگاه به درخواست اعسار

پس از ثبت دادخواست اعسار، دادگاه به آن رسیدگی می کند. در این مرحله، دادگاه تمامی مستندات ارائه شده توسط مرد و دفاعیات زن را بررسی می کند. زن نیز می تواند با معرفی اموالی از مرد که به دادگاه معرفی نشده است یا با اثبات توانایی مالی مرد، با درخواست اعسار مخالفت کند.

تعیین پیش قسط و اقساط: در صورت اثبات اعسار، دادگاه با توجه به توانایی مالی مرد، میزان پیش قسط و تعداد اقساط مهریه را تعیین می کند. دادگاه تمامی جوانب مالی مرد، شامل درآمد، هزینه های ضروری زندگی، تعداد افراد تحت تکفل و سایر بدهی ها را مدنظر قرار می دهد.
تأثیر شغل و درآمد زوج: شغل و میزان درآمد مرد نقش اساسی در تعیین میزان پیش قسط و اقساط مهریه دارد. برای مثال، اگر مرد دارای حقوق ثابت باشد، ممکن است دادگاه مبلغ مشخصی را از حقوق وی به عنوان قسط مهریه تعیین کند.

امکان تعدیل اقساط

قانون این امکان را برای مرد فراهم کرده است که در صورت تغییر وضعیت مالی (مثلاً کاهش درآمد، افزایش هزینه های زندگی یا بروز بیماری)، درخواست تعدیل (کاهش) اقساط مهریه را از دادگاه داشته باشد. این درخواست نیز مانند درخواست اولیه اعسار، مستلزم ارائه مستندات و اثبات تغییر شرایط مالی است. به همین ترتیب، زن نیز در صورت اطلاع از بهبود وضعیت مالی مرد، می تواند درخواست افزایش اقساط مهریه را مطرح کند.

حق ثبت مهریه و سایر هزینه های قانونی

در فرآیند مطالبه مهریه، علاوه بر اصل مبلغ مهریه، هزینه های دیگری نیز وجود دارد که از جمله آن ها می توان به حق ثبت مهریه، هزینه های دادرسی و هزینه های اجرایی اشاره کرد. شناخت این هزینه ها برای زوجین ضروری است تا با آمادگی کامل وارد فرآیند قانونی شوند.

توضیح حق ثبت در دفاتر اسناد رسمی برای ثبت مهریه و زمان پرداخت آن

حق ثبت مهریه، مبلغی است که در زمان ثبت سند ازدواج در دفاتر اسناد رسمی، بر اساس درصدی از ارزش مهریه (در صورتی که مهریه عندالمطالبه و بیشتر از حد مشخصی باشد) دریافت می شود. این مبلغ در واقع هزینه ای برای ثبت رسمی مهریه و ایجاد سندیت قانونی برای آن است.

میزان حق ثبت: معمولاً این حق ثبت بر اساس تعرفه های مصوب و درصدی از ارزش مهریه محاسبه می شود. لازم به ذکر است که پرداخت این حق ثبت، با مالیات بر مهریه که گهگاه در قالب طرح های پیشنهادی مطرح می شود، کاملاً متفاوت است. در حال حاضر، هیچ قانون لازم الاجرایی مبنی بر اخذ مالیات مستقیم بر مهریه وجود ندارد.
زمان پرداخت: حق ثبت مهریه معمولاً در زمان ثبت عقد و تعیین مهریه در دفترخانه ازدواج، توسط زوج پرداخت می شود. این مبلغ، بخشی از هزینه های جاری ثبت ازدواج است.

توضیح در مورد هزینه های دادرسی و اجرایی در مراحل مطالبه

در صورتی که زن برای مطالبه مهریه به مراجع قضایی (اداره ثبت یا دادگاه) مراجعه کند، می بایست هزینه های دادرسی و اجرایی مربوطه را نیز پرداخت نماید. این هزینه ها شامل موارد زیر است:

هزینه دادخواست: در زمان ثبت دادخواست مطالبه مهریه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مبلغی به عنوان هزینه دادرسی دریافت می شود. این هزینه بر اساس میزان مهریه مطالبه شده تعیین می گردد.
هزینه های کارشناسی: در صورتی که برای تعیین ارزش اموال یا نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز، نیاز به کارشناسی باشد، هزینه های مربوط به کارشناسی نیز باید پرداخت شود.
هزینه های اجرایی: پس از صدور اجرائیه از سوی اداره ثبت یا حکم از سوی دادگاه، برای انجام مراحل اجرایی مانند توقیف اموال، مزایده و فروش، هزینه های اجرایی از متقاضی (زن) دریافت می شود. این هزینه ها نیز بر اساس درصدی از مبلغ مهریه وصولی تعیین می گردد.
اصل بر این است که این هزینه ها در نهایت از مرد (محکوم علیه) وصول و به زن بازگردانده شود، اما در ابتدا زن باید این مبالغ را پرداخت کند.

سوالات متداول و ابهامات رایج

در این بخش به برخی از پرسش های پرتکرار و ابهامات رایج در زمینه آخرین تغییرات قانون مهریه پاسخ داده می شود تا اطلاعات جامع و شفافی در اختیار مخاطبان قرار گیرد.

آیا قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تصویب شده است؟

خیر، طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه هنوز به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی نرسیده و در حد یک پیشنهاد در حال بررسی است. بنابراین، هیچ قانونی تحت عنوان قانون جدید مهریه ۱۴ سکه در حال حاضر اجرایی نیست و اخبار مربوط به تصویب آن شایعه محسوب می شود. لازم است تا زمان تصویب نهایی و ابلاغ رسمی، به قوانین فعلی مهریه استناد شود.

قانون جدید مهریه از کی اجرا می شود؟

از آنجایی که طرح های جدید مهریه (مانند طرح ۱۴ سکه یا ۵ سکه) هنوز به قانون تبدیل نشده اند، تاریخ اجرای مشخصی نیز برای آن ها وجود ندارد. پس از تصویب نهایی در مجلس و تأیید شورای نگهبان، زمان دقیق اجرا از طریق مبادی رسمی اطلاع رسانی خواهد شد. تا آن زمان، قوانین قبلی، به ویژه ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده که سقف ۱۱۰ سکه را برای ضمانت اجرای کیفری (حبس) در نظر گرفته، معتبر و لازم الاجرا است.

سقف مهریه در سال جاری چقدر است؟

قانونگذار هیچ سقف عددی مشخصی را برای تعیین اصل مهریه (تعداد سکه یا میزان مال) تعیین نکرده است. زوجین می توانند به هر میزانی که با توافق یکدیگر تعیین کنند، مهریه را در سند ازدواج ثبت نمایند. محدودیت ها و تغییرات مطرح شده، صرفاً مربوط به ضمانت اجرای کیفری و نحوه وصول مهریه است. بنابراین، مهریه در سال جاری می تواند هر مقداری باشد، اما برای مطالبه و وصول آن، همان قوانین ۱۱۰ سکه برای حبس و اثبات ملائت برای مازاد بر ۱۱۰ سکه اعمال می شود.

آیا مهریه بالای ۱۱۰ سکه قابل مطالبه است؟

بله، مهریه بالای ۱۱۰ سکه کاملاً قابل مطالبه است و زن مالک تمام مهریه خود است. اما همانطور که در ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده ذکر شده، وصول مازاد بر ۱۱۰ سکه منوط به اثبات توانایی مالی (ملائت) زوج از سوی زوجه است. در صورت اثبات ملائت، دادگاه مرد را به پرداخت کامل مهریه (اعم از ۱۱۰ سکه و مازاد آن) محکوم خواهد کرد. تنها تفاوت در این است که برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، امکان حبس مرد وجود ندارد.

آیا امکان حبس برای عدم پرداخت مهریه وجود دارد؟

بله، امکان حبس برای عدم پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی وجود دارد. این حبس صرفاً در صورتی اعمال می شود که مرد توانایی پرداخت این میزان مهریه را داشته باشد اما از پرداخت آن امتناع کند و یا نتواند اعسار خود را به اثبات برساند. در صورت اثبات اعسار و تقسیط مهریه توسط دادگاه، مرد به دلیل عدم پرداخت مهریه زندانی نخواهد شد.

در صورت عدم معرفی اموال از سوی مرد، زن چه اقدامی می تواند انجام دهد؟

در صورتی که مرد اموالی برای معرفی نداشته باشد یا اموال معرفی شده کفاف مهریه را ندهد، زن می تواند درخواست استعلام از مراجع مختلف (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، اداره راهور، سازمان بورس و سایر نهادهای مربوطه) را به دادگاه یا اداره ثبت ارائه دهد تا اموال مخفی یا ناشناخته مرد شناسایی و توقیف شود. همچنین، در صورت عدم وجود اموال کافی، زن می تواند درخواست اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی را مطرح کند که مربوط به حبس بدهکار در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار است.

آیا مهریه عندالاستطاعه نیز قابل مطالبه است؟

بله، مهریه عندالاستطاعه نیز قابل مطالبه است. اما تفاوت اصلی آن با مهریه عندالمطالبه این است که بار اثبات توانایی مالی (ملائت) زوج بر عهده زوجه است. زن باید به دادگاه ثابت کند که مرد دارای اموال یا درآمد کافی برای پرداخت مهریه است. تا زمانی که این موضوع اثبات نشود، زن نمی تواند مهریه عندالاستطاعه خود را وصول کند.

نقش وکیل در پرونده های مهریه چیست؟

نقش وکیل در پرونده های مهریه، به ویژه با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تغییرات مستمر در تفاسیر قانونی، بسیار حیاتی است. وکیل متخصص مهریه می تواند در مراحل مختلف از جمله مشاوره اولیه، ثبت دادخواست یا اجرائیه، شناسایی اموال، دفاع در برابر درخواست اعسار، تنظیم توافق نامه، پیگیری در مراجع قضایی و اجرای احکام، به زن یا مرد کمک کند. حضور وکیل، ضمن تسریع فرآیند، از تضییع حقوق موکل جلوگیری کرده و بهترین نتیجه ممکن را با توجه به شرایط قانونی و فردی هر پرونده رقم می زند.

نتیجه گیری

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی و ارکان عقد نکاح در ایران، همواره در مرکز توجه قوانین و مسائل اجتماعی قرار دارد. با وجود طرح ها و پیشنهادات متعدد برای تغییر، واقعیت حقوقی جاری همچنان بر پایه ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده استوار است که سقف ۱۱۰ سکه را برای ضمانت اجرای کیفری (حبس) در نظر گرفته و برای مازاد آن، اثبات توانایی مالی زوج را ملاک قرار داده است.

درک صحیح از تمایز میان قوانین لازم الاجرا و طرح های پیشنهادی، برای زوجین حیاتی است. طرح هایی نظیر کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه، با وجود اهمیت و بحث های فراوان، هنوز جنبه قانونی پیدا نکرده اند و صرفاً در مراحل اولیه بررسی هستند. بنابراین، هرگونه تصمیم گیری یا اقدام حقوقی باید بر اساس قوانین فعلی و مستندات معتبر صورت پذیرد.

فرآیندهای مطالبه مهریه، اعسار و تقسیط آن، پیچیدگی های خاص خود را دارند که نیازمند آگاهی حقوقی و دقت فراوان است. از این رو، اکیداً توصیه می شود که در هر مرحله از پرونده های مربوط به مهریه، از مشاوره حقوقی تخصصی وکیل مجرب بهره برداری شود. یک وکیل متخصص می تواند با ارائه راهنمایی های دقیق و نمایندگی موثر، از حقوق شما به بهترین نحو ممکن دفاع کرده و مسیر قانونی را برایتان هموار سازد.

دسته بندی مطلب