روایتی از حال و هوای خرمشهر پس از سقوط

به گزارش پرتال پارسی سید عباس بحر العلومی فرد؛ از رزمندگان هشت سال دفاع مقدس و از مدافعان حرم در کتاب خاطرات خود با عنوان «عبور از شط» به بیان رشادت ها و ایستادگی های رزمندگان در آخرین روز دفاع از خرمشهر که منجر به سقوط این شهر شد پرداخته که به مناسبت سالروز این روز حماسی منتشر می شود:

چهارم آبان حدود ساعت ۹ صبح یکی تکانم داد: عباس عباس! عباس عباس! عباس…! متنفر بودم که با این حالت از خواب بیدار شوم؛ مخصوصاً که سه روز نخوابیده بودم. خیلی عصبی شدم. به زور چشم هایم را باز کردم و جهان آرا را بالای سرم دیدم!

محمد گفت: عباس بلند شو! عراقی ها می خوان از روی پل بیان این دست! با شنیدن این جمله شوک وحشتناکی به من وارد شد. خواب و خستگی از سرم پرید. سلاح همراهم نبود. با دستپاچگی دور و برم را نگاه کردم. گفتم: اسلحه ام کو!؟

به همراه ده نفر از بچه ها سراسیمه و با همان وانت عازم پل شهر شدیم. تانک عراقی از کنار خانه مهدی کارون در لب شط با تیر مستقیم به این طرف رودخانه شلیک می کرد و تیربار دوشکای آن ها نیروهایی را که زیر پایه های پل بودند می زد.

بچه ها زیر پایه پل و کنار پلکان آن و ساختمان دست شویی عمومی پارک مستقر شدند. در آن شرایط بهترین جان پناه کنار رودخانه پایه پل بود.

علاوه بر ما چند نفر از نیروهای تهران هم آنجا بودند. تانک عراقی مزاحم امکان هر تحرکی را از ما گرفته بود. یکی از نیروهای تهران سرش را کمی از پشت دیوار بیرون آورد تا موقعیت تانک عراقی در لب شط را ببیند که می توانیم با آرپی جی آن را بزنیم یا نه.

در همان لحظه تک تیرانداز آماده عراقی با قناسه به وسط ابروی او زد و درجا شهید شد. دوستانش جنازه او را به پشت دیوار کشیدند. عراقی ها که می دانستند نیروهای ما در زیر پایه های پل هستند از بغل می زدند که ترکش ها به آن ها بخورد.

من در پشت پایه پل برخورد گلوله و تیر به پایه بتنی جلویی را می دیدم. بعد از اصابت هر گلوله تکه های بتن به طرف بچه ها کمانه می کرد. تیربار دوشکای تانک هم با گلوله های ضد زره و ضد سنگر به پایه پل می زد.

مرتضی گلک یکی از بچه های خرمشهر جیپ تفنگ ۱۰۶ میلی متری را به وسط محوطه پارک رستوران (سوم خرداد فعلی) آورد. سطح زمین آنجا کمی پایین تر و تقریباً هم سطح آب رودخانه بود.

مرتضی بعد از هدف گیری اول با تفنگ کمکی شلیک کرد تا از دقت نشانه گیری مطمئن شود. لحظاتی قبل از شلیک مرتضی تانک عراقی آماده شلیک کرد و گلوله به تنه درخت خرما نزدیک جیپ اصابت کرد. تنه درخت خرما از وسط قطع شد و روی جیپ تفنگ ۱۰۶ افتاد اما آسیبی به بچه ها و ماشین نرسید. سریع تنه درخت را کنار گذاشتند نشانه گیری و شلیک کردند و تانک را زدند؛ تیربار دوشکای تانک خاموش شد و شرایط کمی به نفع ما تغییر کرد.
نیروها را زیر پل و دو سمت آن پراکنده کردیم. کنار پلکان پل نردبانی مثل نردبان قرمزرنگ اداره برق قرار داشت. نردبان را گذاشتم و بالا رفتم. با دوربین سطح پل و آن سوی رودخانه را نگاه کردم. باورم نمی شد! پشت خانه مهدی کارون و دبیرستان بازرگانی الفتح در آن زمین باز انبوهی از تانک مستقر بود. خمپاره اندازها و نیروهای عراقی هم آماده می شدند. از نردبان پایین آمدم به بچه ها گفتم: دیگه کاری از دستمون بر نمیاد شهر سقوط کرد!

همه نگران بودیم و نمی دانستیم که آیا عملیات دشمن ادامه دارد و از پل عبور می کند یا نه. حدود ساعت ۱۱ صبح تعدادی مین ضدتانک و ضدنفر بر روی شیب پل تا نیمه طرف خودمان که عراقی ها دید نداشتند پخش کردیم. می خواستیم حداقل کسی نتواند به آسانی از روی پل عبور کند و به این طرف بیاید.

عراقی ها در لب شط نیرو نداشتند! من و حمید ریحانی تصمیم گرفتیم از بلوار بایندر به ایستگاه مینی بوس آبادان ماهشهر اسکله بلم رانی محله بلوچ ها و کوت شیخ برویم. بعد از محله بلوچ ها صحنه دل خراشی دیدیم.

پیر زنی از اهالی کوت شیخ لب رودخانه شهید شده بود! همه رفته بودند و آن پیر زن روستایی تنها مانده بود. او به کنار رودخانه آمده بود تا شاید کسی او را ببیند و همراهشان به آبادان برود؛ اما هیچ کس از آن طرف عبور نمی کند خمپاره ای آنجا می خورد و آن پیرزن در اثر اصابت ترکش شهید می شود.

لحاف صندوق فلزی و دو تا اردک و یک جفت مرغ و خروسش هم آنجا بودند. مرغ به چشم پیرزن نوک می زد و می خورد! من و حمید ریحانی سریع مرغ را کنار زدیم و با لحاف جسد پیرزن را پوشاندیم.

وقتی به زیر پل برگشتیم به آمبولانس آدرس دادیم که برود و جنازه پیرزن را ببرد. شاید کسی غیر از ما آن صحنه ناراحت کننده را ندید چون اطلاع دادیم و جنازه پیرزن شهید را به سردخانه بردند.
وضعیت در حاشیه رودخانه کارون محور پدافندی کوت شیخ و محرزی و موضع پل تا حدودی تثبیت شد. تعدادی از دوستانم و باقی مانده مدافعان شهر در محور جنوبی رودخانه کارون متمرکز شدند. ارتش عراق در آن نقطه از حرکت ایستاد و در لاک دفاعی فرو رفت.

ارتش عراق چند روز قبل با نصب پل نظامی از رودخانه کارون عبور کرده بود و با اشغال بخشی از جاده آبادان-اهواز و آبادان- ماهشهر در شرق کارون تنها مسیر تدارکاتی خرمشهر و آبادان را بسته بود.

همه از این وضع ناراحت بودیم. کوت شیخ در سکوت و تاریکی عمیقی فرو رفته بود و مدافعان با حسرت و آه به آن سوی ساحل خیره بودند. گویی شهر با ما حرف می زد! احساس می کردیم بخش اشغالی شهر در فضایی محزون و غم بار به ما می نگرد و ملتمسانه می خواهد که رهایش نکنیم. انگار می گفت: این ها که اینجا هستند نامحرم اند و نا آشنا هیچ سنخیتی با آن ها ندارم! چگونه وجود آن ها را تحمل کنم!؟ اما کاری از دستمان برنمی آمد و با اندوه به نقطه ای نامعلوم خیره مانده بودیم.

دشمن به شهر مسلط شد و بخش مهمی از خاک کشور را ناباورانه از دست دادیم. البته ظاهر قضیه چنین بود که او پیروز است و ما بازنده و شکست خورده ایم؛ اما این پایان ماجرا نبود. طبیعی بود که اوضاع بعد از سقوط شهر آشفته و غم زده باشد و حتی بعضی از افراد احساس سرخوردگی کنند.

با وجود چهل وپنج روز مقاومت و این همه شهید به دلیل ضعف بعضی مسئولان و نرسیدن نیروی پشتیبانی و توپخانه شهر به دست ارتش بعث افتاد.

از شروع جنگ در انتظار توپخانه بودیم و هر روز وعده شنیدیم که نیروی کمکی و توپخانه در راه است اما هرگز نرسید و شهر سقوط کرد! با تمام این اوصاف بچه ها این توانایی را در خود می دیدند که اگر نیرو برسد بتوانند صبح روز بعد با عبور از پل شهر را آزاد کنند.

این انگیزه در همه مدافعان وجود داشت. همه با ناباوری از خود می پرسیدند که مگر ممکن است شهر را برای همیشه ازدست داده باشیم!؟ به خودمان قبولانده بودیم که عقب نشینی تاکتیکی است. به این سمت رودخانه آمده ایم تا نیروی تازه نفس از راه برسد تجدیدقوا کنیم و دشمن را به عقب برانیم. تلقی بچه ها این بود نه اینکه شهر را رها کنیم. از لحظه ای که شهر در چنگال دشمن بعثی اسیر شد در اندیشه بازگشت لحظه شماری می کردیم.

منبع:

نوروزی تبریزی نژاد فرامرز عبور از شط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس: نشر مرزوبوم تهران ۱۴۰۲ صص ۲۰۵ ۲۰۶ ۲۰۷ ۲۰۸
انتهای پیام