یکی از مشکلات مهمی که هر قالیباف و بافنده فرش و تابلو فرش در حین بافت با آن می تواند مواجه گردد، کج شدن فرش و تابلو فرش اوست. این مورد یکی از رایج ترین مشکلات در بافت فرش و می باشد و برای هر قالیبافی حتی کسانی که چندین سال در این کار بوده و تجربه بالایی در بافت فرش و تابلو فرش دارند ممکن است پیش بیاید. به صورت جامع و کامل به بیان مشکل کج شدن تابلو فرش و فرش پرداخته، روش های پیشگیری و جلوگیری از آن را خدمت شما توضیح دهیم و در نهایت راهکارهایی برای رفع و حل کج شدن فرش و تابلو فرش پس از به وجود آمدن آن را برای شما بافندگان و قالیبافان گرامی ارایه دهیم.
حالت های کج شدن فرش و تابلو فرش
کج شدن تابلو فرش و فرش اکثرا می تواند در 2 حال کلی در حین بافت رخ دهد:
- کج شدن در طول فرش و تابلو فرش (جهت لای ها)
- کج شدن در عرض فرش و تابلو فرش (جهت رج ها)
روش های تشخیص کج شدن فرش و تابلو فرش
- برای تشخیص کج شدن تابلو فرش و فرش در طول فرش می توانیم فرش و یا تابلو فرش خودمان را از وسط تا بزنیم به طوریکه شیرازه ها بر روری یکدیگر قرار گیرند. اگر دیدیم که طول فرش و تابلو فرش در دو جهت با هم یکسان نیست و با هم اختلاف دارد، پس بنابرین احتمالا فرش ما دچار کج شدن طولی شده است.
- برای تشخیص کج شدن فرش و تابلو فرش در عرض فرش می توانیم عرض و پهنای فرش را در نقاط مختلفی از فرش و تابلو فرشمان اندازه بگیریم. اگر مقدار های متفاوتی برای عرض در هر نقطه دیده شود به احتمال زیاد فرش مان دچار کج شدن در عرض شده است.
دلایل و علت کج شدن فرش و تابلو فرش
حال که با حالت های متخلف کج شدن فرش و تابلو فرش و روش های تشخیص آن آشنا شدیم بهتر است در مورد علل به وجود آمدن آن نیز صحبت کنیم. در حالت کلی می توان 3 عامل کلی می تواند منجر به کج شدن فرش و تابلو فرش شما گردد. این عوامل کلی عبارتند از:
- اولین و اصلی ترین عامل دفه زنی نامتوازن و در شدت های متفاوت توسط قالیباف و بافنده می باشد. یعنی قالیباف یا بافنده در هنگام بافتن یک رج از فرش و تابلو فرش با قدرت های متفاوتی اقدام به دفه زنی میکند گاهی با قدرت زیاد و گاهی با قدرت کم.
- علت مهم بعدی که می تواند منجر به ایجاد کج شدگی فرش و تابلو فرش شود بافت یک توسط چند نفر است. اگر عملیات بافت توسط چند نفر انجام شود به خصوص اگر قسمتی توسط مردان و قسمتی توسط زنان بافته شود، چون قدرت دفه زنی افراد مختلف با هم فرق دارد، این عامل می تواند منجر به کج شدن تابلوفرش و فرش شما گردد.
- عامل دیگر که البته در موارد نادری می تواند رخ دهد استفاده از دار قالی معیوب یا غیر استاندارد است. اگر دار قالی شما در جهات عرض و ارتفاع ناهمگونی داشته باشته باشد و قسمت های مختلف آن با هم هماهنگ نباشد، امکان دارد در حین بافت دچار آسیب کج شدگی شوید.
- دلیل مهم بعدی برای به وجود آمدن این مشکل آن است که در هنگام چله کشی دقت کافی به عمل نیامده باشد و چله ها در برخی نقاط شل و یا سفت زده شده باشد.
- پایین کشی نادرست هم می تواند یکی از علل به وجود آمدن کج شدن تابلو فرش و فرش شما شود. بافنده زمانی پایین کشی را انجام می‌دهد که ارتفاع فرش بافته شده به مقداری رسیده باشد که ادامه بافت میسر نباشد یا تا حد زیادی سخت باشد. پایین کشی کار بسیار ظریف و حساسی است و اگر به صورت صحیح و اصولی صورت نگیرد قطعا منجر به عیوب بزرگی برای فرش و تابلو فرشتان از جمله کج شدگی خواهد شد.
راهکار های پیشگیری از کج شدن فرش و تابلو فرش
حال شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که چه کنیم که با مشکل کج شدگی تابلو فرش و فرش در حین بافت مواجه نشویم. اگر راهکار هایی را که هم اکنون خدمت شما عرض می نماییم قبل از بافت و درحین بافت رعایت کنید به صورت قطع با این آسیب مواجه نخواهید شد.
- سعی کنید در هنگام بافت با قدرت یکسان عمل دفه زنی را انجام دهید. امکان دارد شما در ابتدای بافت که انرژی بیشتری دارید دفه زنی را با قدرت زیاد تری انجام دهید و رفته رفته که انرژی شما کاهش یافت از قدرت دفه زنی خود بکاهید. پس بهتر است زمانی که خسته شدید و انرژی شما کاهش یافت، کمی استراحت کرده و مجددا شروع به بافت نمایید.
- حتی الامکان سعی شود بافت یک فرش و تابلو فرش دستباف توسط فردی واحد انجام گیرد. اگر این امکان وجود نداشت افرادی که بافت را انجام می دهند سعی کنند قدرت دفه زنی خود را باهم هماهنگ نمایند تا با انرژی یکسانی دفه زنی صورت گیرد.
- از دار های غیر استاندارد و در اصطلاح عامیانه کج و کوله استفاده نکنید! همیشه از دار های استاندارد و صحیح و سالم استفاده نمایید.
- سعی کنید چله ها را به صورت هماهنگ با یکدیگر نمایید. چله ها را خیلی سفت و یا خیلی شل نزنید. اگر در کار چله کشی مهارت کافی ندارید سعی کنید اینکار را به فردی متبحر و با تجربه بسپارید. نکه مهمی دیگری که متاسفانه اکثر افراد در هنگام بافت انجام می دهند این است که چله ها را با دست های خود می کشند. این کار کاملا اشتباه و بسیار خطرناکی بوده و منجر به آسیب های بسیاری به فرش مثل ما و کج شدن آن خواهد شد.
- در هنگام پایین کشی سعی کنید کار را با دقت و نهایت حوصله انجام دهید. اندازه گیری قسمت های مختلف در هنگام پایین کشی را فراموش نکنید. متناسب با روش بافت خود که می تواند ترکی یا فارسی باشد، پایین کشی را انجام دهید و در نهایت اگر مهارت کافی برای اینکار را ندارید از انجام آن خودداری فرمایید و کار را به یک فرد متخصص بسپارید.
روش های حل و مرمت کج شدن فرش و تابلو فرش
در این مرحله فرش و یا تابلو فرشی بافته ایم و متاسفانه نکات بالا را رعایت نکرده ایم و فرش و تابلو فرشمان دچار کج شدگی شده است. حال باید چه کنیم؟ آیا روشی برای حل این مشکل وجود دارد؟
در پاسخ باید خدمت شما خواننده گرامی عرض شود که بلی روش های برای حل این آسیب وجود دارد ولی این روش ها 2 مشکل عمده دارند. اولا اینکه به صورت کامل و صد در صدی نمی توانند مشکل کج شدگی را حل نمایند و دوما این روش ها نسبتا زمانبر و گاهی هزینه بر هستند. روش هایی مانند اصلاح به وسیله دستگاه دارکش و یا تعویض گره ها وجود دارند که می توانند تا حدودی مشکل کج شدگی فرش و تابلو فرش را اصلاح نمایند .
دارکشی فرش چیست
دارکشی فرش چیست و به چه منظور دارکش فرش انجام می شود؟
احتمالا یکی از دلایلی که این مقاله را انتخاب کردید این بوده که به شما توصیه کرده اند برای فرش های خود دارکشی انجام دهید. دارکشی به عملی گفته می شد که برای اصلاح کج بودن و یا ناهمگون شدن فرش ها انجام می شود. اگر فرش های آسیب دیده به موقع ترمیم نشوند احتمال پارگی آنها وجود دارد. در این مطلب از قصد داریم برای راهنمایی شما به موضوع دارکشی فرش بپردازیم. با ما همراه باشید تا در این خصوص بیشتر بدانید.
دارکشی فرش چیست؟
شاید دقت کرده اید که بسیاری از فرش ها پس از بافته شدن و یا شستشو، در کناره و حاشیه های راست آنها دچار کجی و ناهمگونی (حالت موجی، قوسی و لوله شدن) می شود. دارکشی فرش ها معمولا پس از شستشوی آنها انجام می شود. بسیاری از فرش های دستبافت، ابریشمی، قدیمی و حتی ماشینی پس از مدتی استفاده دچار آسیب هایی مانند کجی حاشیه می شود. دارکشی یکی از راه هایی است که می توان از طریق آن مشکل ناهمگونی فرش را رفع کرد.
علت کج شدن فرش چیست؟
همانطور که اشاره شد زمانی که خطوط راست الیاف فرش ها به دلایل مختلف دچار موج می شوند، از اصطلاح کج شدن فرش استفاده می شود. کج شدن و یا ناهمگونی حاشیه و کناره های فرش دلایل مختلفی دارد. مهم ترین دلایل ایجاد این مشکل شامل موارد زیر است:
* دقت نکردن در چله‌کشی و انجام غیر اصولی آن
* ناهماهنگی در شانه زدن فرش
* عدم هماهنگی در شانه زدن فرش
* شانه زدن ناکافی فرش ها
* خراب بودن و تنظیم نبودن دستگاه بافت فرش
* شستشوی غیر اصولی فرش
* بافت و گره زنی اشتباه فرش
* به کار بردن مواد بی کیفیت برای بافت فرش
نحوه انجام چله کشی فرش
دارکشی فرش به چه صورت انجام می شود؟
برای دارکشی فرش ها لازم است فرش روی سطوح صاف قرار گیرد. سپس فرش را با پاشیدن کمی آب، نم دار می کنند تا خاصیت ارتجاعی و کششی بیشتری داشته باشد. بعد از این مرحله ابعاد فرش را مشخص می کنند و در صورت وجود فرو رفتگی آن را به وسیله نوعی چنگگ تا جایی رو به بیرون می کشند که فرو رفتگی از آن صاف شود. در مرحله ی بعد با استفاده از دستگاه مخصوص دارکشی، فرش را تا حدی می کشند که کاملا صاف شده و قسمت های فرو رفته مجددا به حالت قبلی باز نگردد.
عمل کشیدگی فرش ها با اتصال ریشه ها آن به میخ ها و گره زدن صورت می گیرد. فرش ها به مدت دو تا چهار روز در این حالت باقی می مانند تا کاملا صاف شده و قسمت های ناهمگون حاشیه های آن اصلاح شود. انجام این کار به تجربه و تبحر بسیار زیادی نیاز دارد.
چنانچه عمل دار کشی به صورت غیر تخصصی انجام شود ممکن است فرش شما دچار پارگی و اسیب بیشتر گردد. برای اصلاح جای میخ های حاشیه ی فرش ها آن را به وسیله ی الیاف های مخصوص و هم رنگ بافت فرش میپوشانند.
آشنایی با انواع روش های دارکشی فرش
برای دارکشی فرش سه روش اصلی وجود دارد. این روش ها شامل: دارکشی لولایی، دارکشی قلاب کش و دارکشی پرسی است. برای آشنایی بیشتر شما به ذکر توضیحات بیشتر در خصوص انواع روش های دارکشی می پردازیم.
روش دارکشی پرسی
روش دارکشی پرسی نسبت به سایر روش ها جدیدتر و تخصصی تر است؛ زیرا برخلاف روش های قبلی در این نوع دارکشی از میخ و تخته استفاده نمی شود. دستگاه های دارکشی پرسی یک دستگاه ایستاده و فلزی هستند و پایه های نگهدارنده ی آن ها قابل تنظیم است.در این روش کشیده شدن و نگهداشتن فرش ها بهتر انجام می شود. مزیت این دستگاه نسبت به دستگاه های دارکشی قلاب کش و لولایی این است که در این دستگاه امکان تنظیم ارتفاع وجود دارد؛ بنابراین صدمات ناشی از خم شدن مقابل دستگاه کاهش می یابد.
برای دارکشی فرش به روش قلاب کش ابتدا محل و میزان کج بودن فرش را مشخص می کنند. سپس فرش دارای سر چله را به صورت دسته دسته درآورده و از طریق راه های زیر چله کشی می کنند.
راهکار اول: ابتدا دسته های زوج و فرد را به یک صورت دسته بندی می کنند سپس میله ای به نام سیخو را از بین آن عبور می دهند.
راهکار دوم: دسته های مرتب شده ی ریشه را به صورت یک در میان روی جهت خواب فرش قرار می دهند. سپس میلگرد فلزی سیخو را در میان آنها قرار می دهند. بعد از این مرحله دسته های مرتب شده را مجددا به صورت یکی در میان روی سیخو گره می زنند.