ممکن است در ابتدا این پرسش برای شما پیش آید که چرا باید روغن گیربکس را عوض کنیم؟ در پاسخ باید گفت که روغن گیربکس نیز همانند روغن موتور عمر مفید دارد و پس از پایان عمر مفید، بایستی نسبت به تعویض آن اقدام کرد. البته دوام روغن گیربکس بالاتر است و فاصله زمانی تعویض آن نیز بیشتر از فاصله زمانی تعویض روغن گیربکس خواهد بود.
روغن گیربکس نیز همانند روغن موتور یک ساختار شیمیایی دارد که با گذشت زمان و جذب حرارت و آلودگی، این ساختار از بین می‌رود. علاوه برآن مقداری از روغن همواره در معرض تبخیر قرار دارد و به مرور حجم روغن موجود در گیربکس کاهش می‌یابد.
در دفترچه راهنمای خودروها، زمان لازم برای تعویض روغن گیربکس اعلام شده است و توصیه می‌کنیم تا پیش از فرا رسیدن موعد آن، نسبت به تعویض روغن گیربکس اقدام کنید. تعویض روغن گیربکس برای هر دو نوع جعبه دنده یعنی دستی و اتوماتیک لازم است. خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک نیاز به مراقبت بیشتری دارند و فاصله تعویض واسکازین آنها کمتر است. خودروهای مجهز به گیربکس دنده‌ای حساسیت کمتری نسبت به تعویض واسکازین دارند اما لازم است تا سطح روغن گیربکس آنها در حد مطلوب حفظ شود تا چرخ دندههای داخلی گیربکس به یکدیگر نچسبند.
کارشناسان و خبرگان حوزه خودرو توصیه می‌کنند که به ازای هر 50 هزار کیلومتر پیمایش، روغن گیربکس خودرو را تعویض کنید. با این حال تعویض روغن گیربکس برای افرادی که از اتومبیل خود استفاده بیشتری دارند (همانند رانندگان تاکسی، آژانس و مسافربرهای شخصی) نیاز است تا هر 25 هزار کیلومتر نسبت به تعویض روغن گیربکس اقدام کنند.
تعویض و تعمیر روغن گیربکس چه تاثیری روی عملکرد خودرو دارد؟
اکثر اتومبیل‌های موجود در ایران به جعبه دنده دستی مجهز هستند. از آن‌جایی که تعویض دنده‌ها در این گیربکس توسط راننده صورت می‌گیرد، وی به خوبی متوجه خشک بودن یا سفت بودن دنده‌ها خواهد شد. اگر چنین نشانه‌ای در گیربکس بروز پیدا کرد، لازم است تا نسبت به بازبینی روغن گیربکس اقدام کنید.
تعویض روغن گیربکس سبب خواهد شد تا چرخ دندههای جعبه دنده به خوبی بچرخند و مشکلی برای سوار شدن روی یکدیگر نداشته باشند. روانکاری بهتر قطعات، عمر مفید آنها را نیز افزایش می‌دهد. کاهش سطح واسکازین در گیربکس سبب می‌شود تا قطعات متحرک بر اثر افزایش حرارت به یکدیگر بچسند و دچار سوختگی شوند.بدیهی است که روانکاری بهتر قطعات داخلی گیربکس، موجب کاهش سطح حرارت آنها نیز خواهد شد.
حرارت کمتر گیربکس به معنای کارکرد بهتر آن است و البته هرچه قطعات جعبه دنده بهتر کار کنند، سر و صدای آنها نیز کاهش خواهد یافت اما گاهی اوقات لازم است که ماشین را به تعمیرگاه ببرید چون دیگر شما اطلاعات کافی برای درست کردن گیربکس را ندارید تعمیر گیربکس اتوماتیک یک کار بسیار سخت است که شما ابتدا باید جای مناسب پیدا کنید که واقعا متخصص های مجرب داشته باشد.
گیربکس چیست و چه وظایفی دارد؟
گشتاور تولیدی توسط موتور باید متناسب با نیاز خودرو به چرخ ها منتقل شود. وظیفه کنترل و تنظیم این قدرت با گیربکس یا جعبه دنده خودرو است. درواقع گیربکس به راننده اجازه می دهد تا خودرو را با سرعت‌های مختلف در شرایط متفاوت کنترل کند. اهمیت این بخش از این جهت است که هر موتوری قادر به تولید میزان مشخصی از توان و گشتاور است. اما از طریق گیربکس می‌توان بدون بالا بردن دور موتور و گشتاور، به سرعت دلخواه رسید. گیربکس در کنار این وظیفه مهم کارهای دیگری با درجه اهمیت متفاوت نیز انجام می‌دهد. مانند:
پیشگیری از سرعت‌های ناخواسته: به کمک گیربکس می‌توان خودرو را در سراشیبی‌ها و شرایط جاده‌ای که احتمال خروج سرعت از کنترل وجود دارد، اتومبیل را به صورت کامل در اختیار راننده قرار داد.
تنظیم جهت حرکت خودرو: به کمک گیربکس می‌توان جهت حرکت خودرو را به جلو و عقب کنترل کرد و به خودرو قدرت حرکت معکوس داد.
کار کردن موتور بدون حرکت خودرو: گاهی لازم است که موتور خودرو فعال باشد اما حرکتی صورت نگیرد. به کمک گیربکس می‌توان انتقال نیروی موتور به چرخ‌ها را متوقف و این امکان را فراهم کرد.
اجزا و قطعات گیربکس و چگونگی عملکرد آن
گیربکس‌ها به همان اندازه که مهم هستند از قطعات متعددی نیز تشکیل می‌شوند. مهم‌ترین بخش یک گیربکس چرخ‌دنده‌های آن هستند که بسته به نوع گیربکس در اشکال و جنس‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ساختمان گیربکس تعداد زیادی چرخ دنده روی هم سوار می‌شوند و بسته به فعالیت هر یک، میزان قدرت و گشتاور انتقالی از موتور به چرخ‌ها مشخص می‌شود. هریک از چرخ دنده‌ها نشانگر یکی از دندههای روی دسته دنده (سرعت دنده) داخل کابین هستند.
وجود این چرخ دنده‌ها در تمام انواع گیربکس ثابت است اما نوع و تعداد آنها تغییر میکند. اگر می‌خواهید تصوری از چرخ‌دنده‌های داخل یک گیربکس داشته باشید، چرخ‌دنده‌های مختلف یک دوچرخه دنده‌ای را تصور کنید که احتمالا آن را زیاد دیده‌اید. اجزای دیگر سیستم گیربکس خودرو که در درجه کمتر اهمیت قرار دارند عبارتند از:
جنس این بخش از چدن ریخته‌گری است و چرخ دنده‌ها، یاتاقان‌های گیربکس و محورها را در خود جای می‌دهد.این محور که به شافت کلاچ نیز معروف است محور محرک گیربکس محسوب می‌شود. این محور به صورت یک پارچه به چرخ دنده‌ای در بخش ورودی پوسته گیربکس متصل است و از طریق کلاچ با موتور خودرو در ارتباط است.
این محور وظیفه انتقال گشتاور از محور محرک به محور متحرک را بر عهده دارد. روی آن تعدادی چرخ دنده تعبیه شده است که با محور یک پارچه هستند. چرخ دنده ابتدایی این محور با چرخ‌دنده‌ی محور محرک درگیر است و سرعت ورودی را که توسط موتور تولید شده است، به همان صورت و بدون تغییر در میزان آن به سمت شاف خروجی هدایت میکند. چرخ دندههای روی این شافت اندازه‌های متفاوتی دارند.
این محور که به واسطه چرخ‌دنده‌ها و یاتاقان‌ها با محور واسط در ارتباط است، نیروی تبدیل شده در جعبه دنده را به سمت میل گاردان یا دیفرانسیل هدایت میکند. روی این محور نیز چرخ دندههای مختلفی تعبیه شده است اما نه به صورت یک‌پارچه. در واقع چرخ دندههای روی این محور که قطرهای متفاوتی هم دارند، به کمک یاتاقان‌ها روی آن حرکت دورانی دارند.
حرکت این چرخ دنده‌ها به واسطه درگیر شدن آنها با چرخ‌دنده‌های شافت واسط امکان‌پذیر می‌شود.این قطعه که چرخ دنده هماهنگ کننده نیز نامیده می‌شود در لایه داخلی دندانه‌دار ساخته شده و با حرکت کشویی به سمت چرخ دنده مورد نظر رفته با آن چفت شده و موجب فعالیتش می‌شود.
این بخش، بیرونی‌ترین جزء سیستم گیربکس است. دسته دنده که در برخی از خودروهای با گیربکس اتوماتیک به طور کامل حذف شده است، عموما مسیری H شکل را برای تغییر دنده‌ها مختلف در جعبه دنده طی میکند. کنترل این دسته اهرمی شکل ممکن است به صورت خودکار صورت بگیرد یا در دست راننده باشد.
میل ماهک رابط بین دسته دنده و ماهک است و راننده با حرکت دسته دنده در واقع میل ماهک را حرکت می‌دهد. عملکرد این میله فلزی براساس نوع گیربکس متفاوت است. مکانیزم آن می‌تواند دستی، الکترونیکی، خلائی و هیدرولیکی باشد. امروزه بیشتر شاهد مکانیزم دستی و الکترونیکی آن هستیم. در حالت دستی، با حرکت دست راننده حرکت میکند. در این حالت همچنین تعداد میل ماهک با تعداد دنده‌ها تغییر میکند.
برای مثال در یک جعبه دنده ۴سرعته ۳ میل ماهک داریم. در مکانیزم الکترومغناطیسی حرکت میل ماهک بر پایه روابط الکترو مغناطیسی و ارتباط مگنت‌های متصل به آنها با هسته‌های آهنی و سیم‌پیچ‌های موجود در جعبه دنده موجب حرکت آنها می‌شود.
قطعه‌ای خمیده و فلزی است متصل به انتهای میل ماهک. نیروی وارده بر میل ماهک توسط دسته دنده به آن منتقل شده و موجب حرکتش می‌شود. حرکت ماهک نیز کشویی دنده را درگیر کرده و در نتیجه چرخ دنده مورد نظر فعال شده و سرعت خودرو تنظیم می‌شود. به تعداد هر میل ماهک یک ماهک در گیربکس وجود دارد.
قطعه‌ای است که از دو جهت شیار دارد و از یک سمت ماهک در یکی از این شیارها قرار گرفته و موجب حرکت آن می‌شود و از جهت دیگر در جعبه دنده برنجی و یاتاقان در شیار دیگر آن قرار می‌گیرد و دنده انتخاب شده وارد مدار می‌شود. کشویی روی قطعه‌ای با نام توپی حرکت رفت و برگشت را انجام می‌دهد.
برای درگیر شدن دندههای کشویی و یاتاقان‌های گیربکس و انجام هرچه سریعتر و دقیق‌تر این درگیری، از دنده برنجی که بین این دو قطعه قرار می‌گیرد استفاده می‌شود. دنده برنجی که جسمی فلزی و حلقه‌ای است در اطراف خود فرم دندانه‌دار دارد و به دلیل اصطکاک بیشتر با یاتاقان با سرعت بیشتری با این قطعه چفت می‌شود. همچنین در کنار یاتاقان‌ها، نیروهای دورانی و طولی وارد آمده به آنها را کاهش می‌دهد.از یاتاقان‌ها و روغن درون آنها در برابر نفوذ ذرات گرد و غبار محافظت می‌کنند.
چرخ دندههای گیربکس
چرخ دنده‌ها مهم‌ترین و اصلی‌ترین قطعه در گیربکس یک خودرو هستند و بدون آنها جعبه دنده معنا و کاربرد خود را کامل از دست می‌دهد. چرخ‌دنده‌ها که اساسی‌ترین قطعات مکانیکی موجود در پوسته جعبه دنده به شمار می‌روند هر یک نماینده یکی از دندههای خودرو هستند.
در واقع اگر خودرو جعبه دنده ۶ سرعته داشته باشد، ۶ جفت چرخ دنده مربوط به این سرعت‌ها در گیربکس تعبیه می‌شود. چرخ دنده‌ها، حلقه‌هایی فلزی با دیواره بیرونی دندانه‌دار و در قطرهای متفاوت هستند که روی محورهای خود سوار می‌شوند. ارتباط بین محورها از طریق درگیری دندانه‌های این چرخ دنده‌ها برقرار می‌شود.
همچنین چرخ‌دنده‌ها، انتقال گشتاور را با حرکت خلاف جهت آن کنترل می‌کنند. با تفاوت در قطر چرخ دنده‌ها و در نتیجه ایجاد تفاوت در سرعت حرکت آنها روی محور نیز تغییر در گشتاور منتقل شده از موتور به چرخ‌ها ایجاد می‌شود. به این ترتیب که چرخ دنده قطورتر به دلیل وزن بیشتر سرعت کمتری دارد و بالعکس. این چرخ دنده‌ها عامل تفاوت بین دنده سنگین و سبک هستند.
به این ترتیب که نحوه چرخش و انتقال گشتاور توسط آنها منجر به سرعت و قدرت بالاتر در دندههای سنگین (چرخ دندههای قطورتر) و سرعت بیشتر و قدرت کمتر در دندههای سبک (چرخ دندههای نازک‌تر) می‌شود. بنابراین چرخ‌دنده‌های قطورتر مربوط به دندههای ابتدایی و برای شروع حرکت هستند و چرخ‌دنده‌های باریک‌تر مربوط به دندههای بالاتر هستند که در سرعت‌های بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اما برای درگیر شدن چرخ‌دنده‌ها با هم باید حتما اندازه دندههای آنها دو به دو برابر باشد. البته نیازی نیست که قطر این چرخ دنده‌ها یکی باشد. چرخ دنده‌ها دارای دو نوع فرم دندانه ساده و مارپیچ هستند. همچنین این قطعات مهم براساس جهت انتقال قدرت به سه دسته عمود محور، موازی محور و افقی محور تقسیم می‌شوند.
گیربکس اتوماتیک
شما برای آگاهی از قیمت گیربکس اتوماتیک میتوانید به سایت مدرن گیربکس مراجعه کنید تا از اخرین قیمت های بازار به راحتی و در کسری از ثانیه مطلع شوید ما همواره در کنار شما هستیم تا شما مشکل خود را رفع کنید.