کشت آیروپونیک چیست؟
کشت ایروپونیک یا هواکشت ( aeropponic )، روشی برای پرورش گیاهان در فضایی بسته یا نیمه بسته است که در آن برای تغذیه گیاه از خاک استفاده نمی شود. در این روش فضای گلخانه ها را با محفظه هایی که بتوان گیاه را در آن ها آویزان کرد پر می کنند. به طوری که معمولا گیاه درون حفره هایی که در قالب های مشخصی ایجاد شده اند قرار می گیرد تا ریشه های آن آویزان بماند. در این روش ساقه و برگ بیرون و در معرض نور آفتاب است اما ریشه ها درون محفظه هایی هستند تا از تابش نور خورشید در امان بمانند.
سوالی که برای بسیاری از افراد پیش می آید این است که کودهای مورد نیاز برای رشد گیاه در این روش چیست؟ چه چیزی جایگزین خاک و آب می شود؟ چرا که همیشه دیده و شنیده ایم که ریشه ها مواد غذایی مورد نیاز گیاه را از خاک یا آب گرفته و به ساقه ها، برگ ها و میوه های گیاه می رساند. اما آنطور که گفته شد ریشه معلق است و منبعی برای تغذیه ندارد. باید بگوییم در گلخانه های آیروپونیک، مواد غذایی مورد نیاز گیاه، در آب محلول بوده و به طور دائم به ریشه ها پاشیده می شوند؛ به طوری که ریشه دائما مرطوب است و خشک نمی شود.
کشت آیروپونیک به شکل وسیعی در مطالعات آزمایشگاهی که در زمینه فیزیولوژی گیاهان صورت می‌گیرد، کاربرد دارد. کشت آیروپونیک، راهکاری مؤثر برای نمو و پرورش گیاهان و سبزیجات بدون نیاز به سموم و آفت کش ها در اختیار ما قرار داده و بدون نیاز به گلدان و خاک به پرورش گیاهان خود می‌پردازیم.
تفاوت کشت آیروپونیک با هیدروپونیک
کشت هیدروپونیک از محلول مایع مواد غذایی به‌عنوان بستر رشد که دارای مواد ضروری معدنی برای رشد و نمو پایدار است. همچنین برعکس کشاورزی کنترل شده که از زباله ماهی و آب استفاده می‌شود، به شکلی طراحی شده که نیازی به بستر رشد ندارد. کشت آیروپونیک برخی اوقات به دلیل استفاده از آب برای انتقال مواد غذایی، گاهی نوعی از کشت هیدروپونیک نام می‌برند. در روش کشت آیروپونیک، در محیطی کوچک‌تر می‌توان، از فضای افقی و عمودی گلخانه برای رشد و پرورش گیاهانی بیشتر با آب کمتری استفاده کرد.
مزایای کشت آیروپونیک
خاک در هواکشت مورداستفاده قرار نمی‌گیرد چرا که درحالی‌که ریشه گیاهان به طور دائمی و یا مقطعی در معرض مِه غنی از مواد مغذی قرار می‌گیرند و همچنان می‌توانند به رشد خود ادامه دهند. هواکشت یا ایروپونیک در فضای بسته، راهکاری مؤثر برای پرورش گیاهان و سبزیجات در اختیار ما می‌گذارد بدون آنکه نیازی به کشت گیاهان در گلدان و تغییر مجدد گلدان و خاک آن به‌منظور نیاز بیشتر گیاه به فضا و مواد مغذی در خاک داشته باشیم.
از طریق کشت آیروپونیک، محیط کوچک‌تری از فضای افقی و عمودی گلخانه برای رشد و پرورش گیاهان نیاز است. در سیستم کشت ایروپونیک بسته به نوع آن، مواد مغذی در فاصله زمانی مشخصی اسپری می‌شود که این کار با پمپ‌هایی که در گلخانه هستند بدون نظارت مستمر به شکل اتوماتیک تأمین می‌شود.
دو روش کشت ایروپونیک
کشت به روش آیروپونیک چند روش مختلف دارد که در این مقاله به بررسی دو مورد آن می‌پردازیم.
- روش کشت ایروپونیک با فشار کم (LPA)
- روش کشت ایروپونیک با فشار بالا (HPA)
یک گلخانه با سیستم کشت ایروپونیک چه چیزهای را می‌طلبد؟
برای داشتن یک گلخانه با سیستم کشت به روش آیروپونیک پیش‌نیازهایی لازم دارید که در ادامه لیستی از آن را تهیه کرده‌ایم:
- یک مخزن برای نگهداری از محلول غذایی
- پمپ شناور
- لوله برای پخش و توزیع آب از پمپ مخزن به محفظه‌های گیاهان
- نازل‌های آبپاش
- قالب برای نگهداری ریشه‌های گیاه
- محفظه‌ای محصور که کیپ و ضد آب باشد برای گرد‌آوری محلول بعد از اسپری
- تایمر برای خاموش و روشن شدن پمپ
شیوه کشت ایروپونیک
همانطور که اول مقاله گفتیم این نوع کشت پرورش و رشد محصول به حالت معلق یا آویزان در محیط‌های کاملاً مسدود یا نیمه مسدود است. ریشه‌ها آویزان در محوطه‌ای کیپ و ساقه‌های زیرین محصول از طریق پاشیدن ذرات ریز غذایی محلول در آب موردنیاز گیاهان، رشد و تغذیه می‌کنند. برگ‌ها و تاج محصولات پرورشی کانوپی خواهند داشت. کانوپی‌ها به سمت بالا رشد می‌کنند و ریشه گیاه از طریق ساختار نگهدارنده‌ای از کانوپی جدا می‌شود. روی صفحات فوم فشرده حفره‌های کوچکی ایجاد شده که گیاهان را در آن قرار می‌دهند و این صفحات فومی را روی محفظه‌های ایروپونیک قرار داده تا در هزینه‌ها صرفه‌جویی شود. همچنین گیاهان بزرگ را به شبکه‌های داربستی متصل تا وزن بخش‌های رویشی و میوه‌هایشان سازگار شوند.
محصولات و گیاهان کشت آیروپونیک سالم‌ترند و نسبت به گیاهانی که بر بسترهای خاکی کاشت و پرورش می‌یابند سرعت رشد بیشتری دارند، زیرا که زیستگاه و محیط آن عاری از آفات و بیماری است. هیچگاه محیط‌های کشت آیروپونیک به طور کامل از محیط خارجی قطع رابطه نمی‌کنند، به همین دلیل آفات و بیماری‌ها همچنان تهدید محسوب میشوند. با کنترل محیط این نوع کِشت، شما می‌توانید باعث رشد، سلامتی، گلدهی و میوه دهی انواع گونه‌ها و گیاهان باشید.
فواید سیستم کِشت آیروپونیک:
۱- کم‌مصرفی و صرفه‌جویی در آب و محلول غذایی و انرژی به شکل چشمگیری
۲- به سبب دسترسی ریشه به اکسیژن زیاد و افزایش سطح جذب مواد مغذی ریشه رشد زیادی دارد
۳- آسان‌تر شدن نگهداری آن
۴-سرعت دادن به دوره‌های کاشت آیروپونیک به‌خاطر افزایش سرعت رشد
۵- ارزان‌تر بودن این سیستم کشت نسبت به کشت هیدروپونیک
۶- دردست‌داشتن کنترل حرارت محیط گلخانه به واسطه‌ی کنترل دمای محیط ریشه
۸- گرد هم آوردن یک محدودهٔ بدون علف هرز جهت رشد بهتر گیاه و در نتیجه مصرف آفت کُش و علف کُش هم کم می‌شود.
۹- افزوده شدن بو، طعم و طراوت محصولات
۱۰- قابل‌دسترسی گیاه و محصول به دی‌اکسیدکربن به شکل ۱۰۰% برای فرایند فتوسنتز
۱۱- بدون تماس ریشه‌ای به خاک و ارگانیسم خاکزی یا آلودگی با گونه‌های خارجی
۱۲- از منظر آموزشی و جمع‌آوری اطلاعات واقعی از گیاهان در رشد آنها ارزش زیادی دارد
معایب و مضرات کشت آیروپونیک
۱ – برای شروع کشت به‌ویژه برای کشت در مقیاس‌های بزرگ به هزینه‌های اولیه بسیار زیادی نیاز است. برای مثال جهت اجتناب از مسدود شدن نازل‌ها در اثر رسوب‌گذاری املاح، باید از مه پاش‌های اولتراسونیک برای اسپری شدن ذرات غبار و تولید مه استفاده شود که هزینه بیشتری نسبت به انواع معمولی مه‌پاش‌ها دارند.
۲- اگر فضای کافی بین ریشه‌ها و سطح آب مخزن وجود نداشته باشد، آنگاه ظرفیت غنی هوا کاهش خواهد یافت.
۳- امکان رسوب‌گذاری مواد معدنی درون محلول غذایی و در نتیجه بسته‌شدن منافذ نازل‌های غبارپاش وجود دارد.
۴- امکان تولید گیاهان و سبزیجات در مقیاس وسیع و گسترده با سیستم آیرو4 نظر
تفاوت کشت ایروپونیک با کشت سنتی
تا بحال برخی از تفاوت‌های گلخانه ایروپونیک با سایر سیستم‌های پرورش محصول را دریافتید. بستر کشت ریشه گیاه را در فضای معینی محصور و محدود می‌کند و ریشه تنها می‌تواند درون فضای بستر گسترش پیدا کند. در کشت ایروپونیک، ریشه در هوا معلق خواهد بود و به سمت پایین حرکت خواهد کرد.
در کشت سنتی، گیاه مواد مغذی موردنیاز خود را از خاک دریافت می‌کند و توسط آب نیز تغذیه خواهد شد. در کشت ایروپونیک روش تغذیه گیاه، اسپری مواد مغذی مورد نیاز آن برروی ریشه است. هواکشت فضای کمتری نسبت به روش‌های کشت سنتی نیاز دارد. این توان وجود دارد تا با استفاده از سیستم کشت هیدروپونیک در مقدار فضای معینی، به توانید حتی تا چند برابر روش سنتی محصول تولید کنید. فضای کشت ایروپونیک، یک فضای کنترل شده است. بدین معنی که شما می‌توانید میزان رشد گیاه خود را کاملا تحت نظر بگیرید و آنرا کنترل کنید.
طریقه اسپری کردن
بسته به نوع سیستم کشت، به دو طریقه دستی و اتوماتیک، مواد به ریشه اسپری می شوند. روش دستی به این صورت است که در طول شب و روز، شخصی باید به صورت دستی به ریشه ها برسد (که کمتر اینگونه است). معمولا هر گلخانه ایروپونیک دارای چند پمپ هستند که به صورت اتوماتیک ریشه گیاهان را تغذیه می کنند و نیاز به نظارت و سرپرستی ممتد و مستمر ندارند.
چه گیاهانی می توان با کشت ایروپونیک پرورش داد؟
از سیستم ایروپونیک برای تکثیر قلمه هایی که به سختی ریشه دار می شوند استفاده می گردد. برخی از این محصولات عبارتند از: گردو، زیتون، پسته، سیب، مرکبات و همینطور برخی ازگیاهان مهم و استراتژیک داروئی نظیر سرخدار و… . این روش در مورد گوجه فرنگی، بادمجان و کاهو نیز نتیجه خوبی داده است.
به کمک این روش علاوه بر اینکه مدت زمان رویش گیاه به یک سوم کاهش می یابد، درصد موفقیت قلمه در ریشه زایی نیز افزایش می یابد. با توجه به اینکه وزارت کشاورزی به پرورش قلمه احتیاج دائم دارد، بنابراین مزیت مذکور برای این وزاتخانه بسیار اهمیت دارد. همانطور که گفته شد در فرآیند کشت ایروپونیک، شرایط رشد گیاه در محیطی از مه، بدون استفاده از خاک یا هر بستر دیگر فراهم می شود.
گیاهانی که تکثیرشان از طریق روش تکثیر زایشی به سختی انجام می شود و یا به مدت زمان بیشتری جهت تکثیر نیاز دارند
گیاهانی نظیر زعفران، مینی تیوبر، ارکیده و بنفشه آفریقائی به کمک این روش و به طریق رویشی به آسانی تکثیر می یابند. این روش به بالا بردن تراکم کاشت کمک می کند. برای مثال تولید مینی تیوبر توسط آیروپونیک در هر متر مربع ۲۰۴۹ عدد می باشد در صورتی که در روش های عادی فقط ۱۰۰ عدد است که این تفاوت بسیار قابل توجه است.
گیاهانی که تکثیرشان در شرایط عادی بسیار وقت گیر است و به تعداد زیادی کارگر احتیاج دارد
کشت گیاهانی نظیر زعفران در روش های سنتی کشت و در شرایط مزرعه به تعداد زیادی کارگر نیاز داشته و بسیار وقت گیر می باشد اما با استفاده از این روش می توان به آن سرعت بخشید. علاوه بر این روش ایروپونیک غلظت رنگدانه قرمز را در کلاله به دست آمده بالا می برد.
کاربرد و ویژگی های گلخانه ایروپونیک و هیدروپونیک
به کمک کشت گلخانه ای ، تولید محصولات گیاهی افزایش یافته و تولید کنندگان در زمستان هم قادر به تولید محصولات کشاورزی و میوه های مختلف می باشند. با گذشت زمان نحوه کشت در گلخانه ها پیشرفت کرده و نوع کشت های ایروپونیک و هیدروپونیک به وجود آمدند. در این دو روش از تولید محصول گیاهی، از خاک استفاده نمی شود و مواد مغذی از طریق جریان آب و آب پاشی مستمر در اختیار گیاه قرار می گیرد. در واقع این نوع کشت ها، کشت بدون خاک نام دارند.
توجه کنید که در هر دوی این روش ها نیاز به آب و مواد مغذی زیاد نیست و از مواد مغذی شیمیایی برای پرورش گیاه استفاده نمی شود. در گلخانه ها با استفاده از می توانیم دما و رطوبت لازم برای پرورش محصول مورد نظر را ایجاد کنیم.