ابن سینا از نظر گستردگی و غنای آثارش همیشه در شرق و غرب مورد توجه قرار گرفته است، به برکت علمای منصف و برجسته غربی که شبانه روز به مطالعه این آثار شگفت انگیز پرداختند. در تمام سنین به سوالات علمی و فلسفی مدرن پاسخ دهید.
در تمام کشورهای بزرگ جهان از آمریکا، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و درباره ابن سینا برگزار شده است. مقالات ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشته ایم نیست.
یکی از دروس اجباری ما در فلسفه دکارت در اوایل انقلاب و در دوران جنگ سرد برگزار شد، زمانی که من دانشجوی کارشناسی ارشد در دانشگاه خوزه فرانسه بودم. استاد ما دکتر دومینیک لوکور، یکی از دکارت های برجسته در فرانسه بود که این درس را برگزار کرد. روز اول درس پرسید چرا دکارت چه قبل و چه بعد از خود با دیگر فیلسوفان فرانسوی متفاوت است و آیا واقعاً تافته ای جداست؟ پرسید. در پرانتز می گویم که فرانسوی ها همیشه خود را عقل گرا معرفی کرده اند و این عقل گرایی را نیز به دکارت نسبت می دهند.
با این سوال در کلاس سکوت حاکم شد. برخی از دانشجویان پاسخ دادند که استاد قبول نکرد. سپس معلم با پاسخ عجیبی کلاس را شگفت زده کرد که من را متعجب کرد. آن روزها مصادف با روزهای اول انقلاب و جنگ تحمیلی بود و رسانه های فرانسه شبانه روز اخبار جنگ و انقلاب ایران را مورد بحث قرار می دادند. معلم: وی گفت: اگر به ریشه عناصر انقلاب ایران نگاه کنید، به مذهب شیعه می رسید که برخلاف دیگر مذاهب اسلامی، انقلابی است و همواره با پادشاهان و حاکمان درگیر بوده و آنها را به رسمیت نشناخته است. ابن سینا، فیلسوف بزرگ ایرانی که دانش و فلسفه خود را مدیون غرب قرون وسطی بود، نیز از مذهب انقلابی آن شیعیان بود. او به دلیل مذهب انقلابی خود با حاکمان زمان خود به قدرت رسید و از شهر و دیار رانده شد».
وی ادامه داد: به نظر من دکارت، یکی از خوانندگان آثار فلسفی ابن سینا به زبان لاتین، نه تنها در علم و فلسفه، بلکه در شیوه زندگی خود نیز تحت تأثیر مبانی فلسفی سلف ایرانی خود، دکارت، آی. کار فلسفی سینا در مورد انسان معلق تأثیرگذار است. علاوه بر این بهره برداری علمی و فلسفی، می بینیم که دکارت در تمام عمرش مضطرب بود و از شهری به شهر و از کشوری به دیار دیگر گریخت تا خانه ای امن بیابد و در سایه آن درس بخواند و در این رفتار تو نخاه خواهی بود. او می خواهد از ابن سینا الگو بگیرد. »
من در کلاس خیلی خوشحال بودم که استاد اینقدر از ابن سینا تعریف می کرد، اما ناراحت بودم که ما ایرانی ها نتوانستیم الگویی از کار فرانسوی دکارت را برای ابن سینا بسازیم. این امر مرا بر آن داشت تا کتابی درباره ابن سینا با نگاهی جدید به طرح تحقیقاتی آینده خود بنویسم.
پس از فارغ التحصیلی به ایران بازگشتم و همزمان با تدریس در دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به تحصیل علمای اسلام در ایران پرداختم. در آن زمان دکتر مهدی گلشنی ریاست پژوهشکده را بر عهده داشت و من چند ویژه نامه درباره خیام و حاج نصیر منتشر کردم. بعد از آن پروژه ابن سینا را شروع کردم و از داخل و خارج از ایران مقاله خواستم تا کتاب منتشر شد. علمای بزرگ ابن سینا تاکنون بیشتر به مسائل متافیزیکی و عرفان ابن سینا توجه داشته اند; در حالی که جنبه های دیگری از ابن سینا در غرب مانند ریاضیات، نجوم، کیهان شناسی و موسیقی مورد بررسی قرار گرفته است، مایلم با ترجمه چنین آثاری به ابن سینای مدرن در کشورم بپردازم. نویسندگان و مترجمان این کتاب از نویسندگان و صاحب نظران برجسته حوزه پژوهشی خود هستند که متاسفانه در جریان توزیع این کتاب نویسنده ایرانی دکتر ساسان سپنتا و نویسنده فرانسوی آقای مائورو زونتا درگذشتند. آنها گفتند که نمی توانند شاهد انتشار مقاله باشند.
نویسنده سوری یکی از مقالات، آقای قسام فینیانو، سمت سابق خود را در ارتباط با حملات داعش و گروه های تروریستی در سوریه ترک کرده است و من اکنون از او اطلاعی ندارم. یکی از بهترین مقالات این کتاب متعلق به دکتر گلشنی و شاگردش دکتر جمالی است که از دیدگاه ابن سینا درباره رابطه آگاهی و ذهن و مغز است. همچنین دو مقاله درباره آثار نجومی ابن سینا یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان فرانسه نوشته ام که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد. همچنین مقالاتی از اساتید خارجی درباره منطق مدالیته در آرای ابن سینا وجود دارد که توسط اساتید ایرانی به فارسی ترجمه شده است و این مقالات نیز نگاهی تازه به مضامین منطقی ابن سینا دارد.
علت انتخاب تالیف کتاب درباره ابن سینا نه تنها دانش ابن سینا، بلکه نقش این حکیم بزرگ در تمدن اسلامی بوده است. از هر طرف که نگاه کنی مدل تمدن بی نظیره! مثلاً اگر زندگی نامه برخی از دانشمندان شرق و غرب را مطالعه کنید، می بینید که آنها گاهی برای پیشبرد اهداف علمی خود مجبور بودند از خواسته های قلبی خود دست بکشند و از دستورات پادشاهان یا امپراتوران اطاعت کنند. حاکمان آنقدر زیاد هستند که نیازی به نام بردن آنها نیست. فقط کسانی که تحصیلکرده و فاقد اخلاق و دین بودند، چون دلبسته مال و مال بودند، با علم خود به خدمت دشمنان بشریت پرداختند.
یکی دیگر از خصوصیات ابن سینا این بود که علوم روزگار خود را احاطه کرده بود. امروزه به دلیل گسترش علم و پیدایش دانش جدید، عده ای بر خلاف گذشته ناگزیرند در یک علم تخصص پیدا کنند و برای یک محقق امروزی عمر انسان برای تحصیل چند علم کافی نیست; اما آنها همچنین اغلب قادر به نوآوری و تحقیق در همان زمینه تخصصی نیستند. من با برخی از این اساتید هم در دانشگاه صنعتی شریف و هم در سایر دانشگاه ها آشنا شدم و متوجه شدم که آنها فقط از موضوعات اصلی ادبیات، دین، فلسفه و سیاست کشورشان بی اطلاع هستند. آنها همچنین فاقد ابتکار عمل در حرفه خود هستند. مثلا من یک استاد ریاضی را می شناسم که جبری است اما به بحث هندسی نمی پردازد، برعکس اگر ابن سینا را مطالعه کنید از محیط او در علوم مختلف متحیر می شوید!
دانشگاه صنعتی شریف و استاد گروه فلسفه علم این دانشگاه در خصوص لزوم توجه بیشتر به ابعاد ناشناخته این دانشمند بزرگ یادداشتی ارسال کردند که در ادامه می خوانید. ما ایرانیان فرزندان بزرگ علمی و فلسفی خود را به طور عام و ابن سینا را به طور خاص نمی شناسیم و به آن نیاز نداریم و این ناآگاهی باعث شده است که کالاهای ارزشمند خود را به بازار جهانی عرضه نکنیم. و غرب در این زمینه از ما جلوتر است. ابن سینا به لطف علمای منصف و برجسته غربی که شبانه روز این آثار شگفت انگیز را مطالعه می کردند، از نظر گستردگی و غنای آثارش همواره مورد توجه شرق و غرب است. همه ی سنین به سوالات علمی و فلسفی زمان پاسخ دهید. در تمام کشورهای بزرگ جهان از آمریکا، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و درباره ابن سینا برگزار شده است. مقالات ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشته ایم نیست. انگیزه اصلی من از تالیف این کتاب ترجمه و چاپ برخی از این مقالات بوده است و شما با بررسی مقالات این کتاب با من موافق خواهید بود.
23302