مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، یکی از مسیرهای قانونی و مؤثر برای وصول حق مالی زوجه است که امکان دریافت مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک را فراهم می آورد. این روش با توجه به سند رسمی بودن عقدنامه، مزایای خاص خود را دارد و اخیراً با لغو بخشنامه قبلی و اعاده حق انتخاب برای زوجه، اهمیت دوچندان یافته است.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه، در قانون مدنی ایران جایگاه ویژه ای دارد. این حق، با وقوع عقد نکاح، به ملکیت زن درمی آید و او هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. فرآیند مطالبه مهریه، می تواند از طرق مختلفی صورت پذیرد که هر کدام دارای پیچیدگی ها، مزایا و معایب خاص خود هستند. در این میان، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، به دلیل برخی ویژگی های منحصر به فرد، همواره مورد توجه قرار گرفته است. تغییرات اخیر قانونی، به ویژه لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸ و اعاده حق انتخاب به زوجه در قانون برنامه هفتم توسعه (اردیبهشت ۱۴۰۳)، این موضوع را بیش از پیش حائز اهمیت کرده است. هدف این مقاله، ارائه راهنمایی جامع، دقیق و به روز از تمامی جنبه های مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، با تأکید بر آخرین تحولات قانونی است تا مخاطبان، با درک کامل این فرآیند، بهترین تصمیم را برای احقاق حقوق خود اتخاذ کنند.

مهریه: مفاهیم و اقسام بنیادین

مهریه، مال یا منفعتی است که به موجب عقد نکاح، زوج متعهد به پرداخت آن به زوجه می شود. این مالیت، ممکن است شامل وجه نقد، سکه، طلا، اموال منقول یا غیرمنقول، یا حتی آموزش و خدمات باشد. از نظر حقوقی، مهریه با انعقاد عقد دائم، بلافاصله به ملکیت زن در می آید و او می تواند هر زمان که بخواهد، تمام یا قسمتی از آن را مطالبه کند، حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد. سند ازدواج، به عنوان یک سند رسمی، این قابلیت را به مهریه می بخشد که از طریق مراجع رسمی از جمله اداره ثبت اسناد و املاک، قابل اجرا باشد.

انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه بر اساس شرایط پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم می شود که در فرآیند مطالبه، پیامدهای متفاوتی دارند:

مهریه عندالمطالبه: اکثریت مهریه ها در ایران از این نوع هستند. به این معنا که زوجه به محض مطالبه، حق دریافت مهریه خود را دارد و زوج موظف به پرداخت آن است، بدون اینکه نیازی به اثبات تمکن مالی زوج باشد. در این حالت، بار اثبات عدم تمکن مالی (اعسار) بر عهده زوج خواهد بود.
مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت منوط به توانایی مالی زوج است. به این صورت که زوجه برای مطالبه مهریه خود، علاوه بر درخواست، باید توانایی مالی زوج را نیز به اثبات برساند. شناسایی اموال زوج و معرفی آن ها به مرجع قضایی یا ثبتی، از جمله الزامات این نوع مطالبه است. تفاوت عمده این دو نوع مهریه، در بار اثبات تمکن مالی زوج است که در مهریه عندالمطالبه، زوج باید اعسار خود را ثابت کند، در حالی که در مهریه عندالاستطاعه، زوجه باید استطاعت زوج را اثبات نماید.

اهمیت سند ازدواج به عنوان سند رسمی لازم الاجرا این است که به محض تنظیم، اعتبار حقوقی پیدا کرده و نیاز به تأیید دادگاه ندارد. همین ویژگی سبب شده است که مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، به عنوان یک راهکار مستقل و قدرتمند، در کنار مطالبه از طریق دادگاه خانواده مطرح باشد.

تحولات قانونی در روش های مطالبه مهریه: قانون جدید ۱۴۰۳

فرآیند مطالبه مهریه در طول سالیان اخیر، دستخوش تغییرات قانونی متعددی بوده است. یکی از مهم ترین این تغییرات، بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۱۸۹۹۳/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۸/۰۲/۰۳ رئیس وقت قوه قضاییه بود که زوجه را ملزم می کرد ابتدا برای مطالبه مهریه به اداره اجرای ثبت مراجعه کند و تنها در صورت عدم موفقیت در شناسایی اموال زوج در آن مرجع، به دادگاه خانواده رجوع نماید. این بخشنامه، هدف تسهیل و تسریع فرآیند و کاهش بار پرونده های مهریه در دادگستری را دنبال می کرد، اما در عمل، چالش های خاص خود را نیز به همراه داشت.

حق انتخاب زوجه: اعاده مسیر مستقیم به دادگاه و ثبت

با تصویب قانون برنامه هفتم توسعه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، بخشنامه سال ۱۳۹۸ لغو گردید. این تغییر، نقطه عطفی در حقوق خانواده محسوب می شود؛ زیرا مجدداً حق انتخاب را به زوجه اعطا می کند. اکنون، متقاضی مهریه می تواند به تشخیص خود، از ابتدا به هر یک از دادگاه خانواده یا اداره اجرای ثبت مراجعه نماید. این تحول، انعطاف پذیری بیشتری را برای زوجه فراهم می آورد تا با توجه به شرایط خاص خود و زوج (مانند وجود یا عدم وجود اموال قابل شناسایی)، مسیر مناسب تری را برای مطالبه مهریه انتخاب کند.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، روش سنتی تری است که طی آن، زوجه یا وکیل قانونی او با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده، خواستار وصول مهریه می شود. این فرآیند مستلزم پرداخت هزینه دادرسی است که معمولاً ۳.۵ درصد از میزان مهریه مورد مطالبه است و در ابتدا بر عهده زوجه قرار می گیرد. روند رسیدگی در دادگاه، ممکن است زمان بر باشد و پس از صدور حکم قطعی، نوبت به مرحله اجرا می رسد. در این روش، امکان جلب (بازداشت) زوج در صورت عدم پرداخت و اثبات اعسار، در شرایط خاص وجود دارد و قیمت سکه بر اساس نرخ روز اجرای حکم محاسبه می شود.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت: رویکردی کارآمد

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، بر پایه ویژگی سند رسمی بودن عقدنامه بنا شده است. از آنجایی که سند ازدواج یک سند لازم الاجراست، زوجه می تواند مستقیماً به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده، مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه کند. این روش، در صورت شناسایی و معرفی اموال قابل توقیف از سوی زوجه، می تواند بسیار سریع و کم هزینه (برای زوجه) باشد. در ادامه به تشریح دقیق مراحل، مزایا و معایب این رویکرد خواهیم پرداخت.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، فرآیندی ساختاریافته دارد که آگاهی از جزئیات آن، برای زوجه و وکیل او ضروری است. این مراحل شامل پیش نیازها، اقدامات در دفترخانه و اداره ثبت، شناسایی و توقیف اموال، و نهایتاً ارزیابی و مزایده اموال است.

پیش نیازهای اولیه

پیش از هر اقدامی برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، زوجه باید آمادگی های لازم را فراهم آورد:

ثبت نام در سامانه ثنا: کلیه ابلاغیه های قضایی و ثبتی، از طریق سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قوه قضاییه) ارسال می شوند. بنابراین، زوجه باید حتماً در این سامانه ثبت نام کرده و کد شخصی ثنا را دریافت نماید. عدم ثبت نام می تواند منجر به عدم اطلاع از ابلاغ ها و تضییع حقوق شود.
آماده سازی مدارک: مدارک لازم و ضروری برای این فرآیند عبارتند از:
- اصل سند ازدواج (عقدنامه): این سند، محور اصلی مطالبه مهریه از طریق ثبت است.
- اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه: برای احراز هویت.
- وکالتنامه رسمی (در صورت وجود وکیل): اگر زوجه از طریق وکیل اقدام می کند، وکیل باید وکالتنامه معتبر خود را ارائه دهد.

مراجعه به دفترخانه تنظیم کننده سند ازدواج

اولین گام عملی، مراجعه به دفتر اسناد رسمی (دفترخانه ازدواج) است که سند ازدواج در آنجا تنظیم و ثبت شده است. در این مرحله، زوجه یا وکیل او باید:

تقدیم درخواست کتبی صدور اجرائیه مهریه: زوجه باید درخواست کتبی خود را مبنی بر صدور اجرائیه مهریه، به سردفتر مربوطه تسلیم کند. این درخواست باید مشخصات کامل زوجین و میزان مهریه مورد مطالبه را شامل شود.

نقش سردفتر: سردفتر پس از دریافت درخواست، وظایف زیر را بر عهده دارد:

احراز هویت: بررسی مدارک هویتی زوجه و اطمینان از صحت درخواست کننده.
تهیه و امضای اجرائیه: تنظیم فرم اجرائیه مهریه بر اساس مفاد سند ازدواج.
ارسال پرونده به اداره ثبت: پس از تکمیل اجرائیه و امضای آن، سردفتر مکلف است پرونده را به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک محل اقامت زوج ارسال کند.

چالش های احتمالی و راه حل ها: گاهی اوقات، ممکن است دفترخانه تنظیم کننده سند ازدواج تغییر آدرس داده باشد یا حتی سردفتر فوت کرده باشد. در چنین شرایطی، زوجه می تواند با مراجعه به کانون سردفتران و دفتریاران، اطلاعات مربوط به مکان فعلی پرونده یا دفترخانه جایگزین را کسب نماید.

تشکیل پرونده و ابلاغ اجرائیه در اداره ثبت

پس از ارسال اجرائیه از سوی دفترخانه به اداره ثبت، مراحل بعدی در این اداره پیگیری می شود:

وصول پرونده در اداره ثبت اسناد: پرونده اجرائیه مهریه در اداره ثبت اسناد و املاک مربوطه به ثبت رسیده و یک شماره پرونده اجرایی به آن اختصاص می یابد.
ابلاغ اجرائیه به زوج: پس از تشکیل پرونده، اجرائیه به زوج از طریق سامانه ثنا ابلاغ می گردد. از تاریخ ابلاغ، زوج ۱۰ روز مهلت دارد تا نسبت به پرداخت کامل مهریه یا ترتیب پرداخت آن اقدام کند. در صورت عدم اقدام زوج در این مهلت، عملیات اجرایی برای وصول مهریه آغاز خواهد شد.

شناسایی و توقیف اموال زوج

این مرحله، قلب فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت است و کارایی این روش به شدت به آن وابسته است.

اهمیت معرفی اموال توسط زوجه: موفقیت در توقیف اموال زوج، تا حد زیادی به شناسایی و معرفی دقیق اموال توسط زوجه بستگی دارد. هرچقدر زوجه اطلاعات دقیق تری از اموال زوج داشته باشد، فرآیند تسریع می یابد. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، حقوق و دستمزد، پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، سهام شرکت ها و… باشد.

درخواست توقیف سه گانه: در صورتی که زوجه اطلاعات کافی و دقیقی از اموال زوج در دسترس نداشته باشد، می تواند از اداره ثبت درخواست توقیف سه گانه را داشته باشد. این توقیف شامل مکاتبه با سه مرجع اصلی است:

بانک مرکزی: برای شناسایی و توقیف حساب های بانکی زوج در تمامی بانک ها.
اداره راهور: برای شناسایی و توقیف خودروهای متعلق به زوج.
اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی و توقیف املاک (اعم از زمین، آپارتمان و…) به نام زوج.

توقیف اموال، به محض شناسایی و استعلام، از طریق مکاتبه اداره ثبت با مراجع مربوطه انجام می شود و امکان نقل و انتقال آن ها از زوج سلب می گردد.

توقیف حقوق و مزایای کارمندان: اگر زوج کارمند دولت یا وابسته به نهادهای دولتی و عمومی باشد، زوجه می تواند درخواست توقیف حقوق و مزایای او را ارائه دهد. میزان توقیف حقوق به وضعیت تأهل و عائله مندی زوج بستگی دارد:

اگر زوج زن یا فرزند نداشته باشد: یک چهارم (۱/۴) حقوق و مزایای او توقیف می شود.
اگر زوج زن یا فرزند داشته باشد: یک سوم (۱/۳) حقوق و مزایای او توقیف می شود.

اداره ثبت مراتب را به اداره کارفرمای زوج ابلاغ کرده و سازمان مربوطه مکلف است کسر مبلغ و واریز به حساب اداره ثبت را انجام دهد.

مفهوم و موارد مستثنیات دین: در فرآیند توقیف اموال، برخی از اموال زوج، تحت عنوان مستثنیات دین از توقیف معاف هستند. این اموال، برای ادامه حداقل زندگی و تأمین مایحتاج ضروری زوج و افراد تحت تکفل او لازم اند. مهم ترین موارد مستثنیات دین شامل:

منزل مسکونی که در حد شأن و نیاز عرفی زوج باشد.
اثاثیه مورد نیاز زندگی.
آذوقه موجود به قدر نیاز.
کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها.
وسایل و ابزار کار مورد نیاز برای کسب و کار.

اگر مالی توقیف شود که زوج آن را از مستثنیات دین بداند، می تواند با ارائه مدارک و دلایل کافی، به اداره ثبت اعتراض کند و در صورت تأیید، مال مذکور از توقیف خارج می شود.

ارزیابی اموال و مزایده

پس از توقیف اموال غیرمنقول یا با ارزش، مرحله ارزیابی و مزایده آغاز می شود:

ارجاع اموال توقیفی به کارشناس رسمی دادگستری: اموال توقیف شده (مانند ملک یا خودرو) برای تعیین ارزش واقعی، به یک کارشناس رسمی دادگستری ارجاع داده می شوند. کارشناس، بر اساس معیارهای فنی و بازار، قیمت پایه اموال را تعیین و به اداره ثبت اعلام می کند.
روند مزایده و فروش اموال: پس از تعیین قیمت پایه، اداره ثبت آگهی مزایده را منتشر کرده و در یک تاریخ مشخص، اموال را به مزایده می گذارد. هر فردی که بالاترین قیمت را پیشنهاد دهد و این قیمت کمتر از قیمت پایه نباشد، می تواند مال را خریداری کند.
نحوه دریافت مهریه از محل فروش: پس از فروش اموال در مزایده، مبلغ حاصله به حساب اداره ثبت واریز می شود. پس از کسر حق الاجرا (۵ درصد) و سایر هزینه های اجرایی، باقی مانده مبلغ به زوجه برای پرداخت مهریه اش تعلق می گیرد. در صورتی که مبلغ حاصله بیشتر از مهریه و هزینه ها باشد، مازاد به زوج بازگردانده می شود.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، در صورت وجود اموال قابل شناسایی و پیگیری مؤثر، می تواند سریع تر و کم هزینه تر از روش قضایی به نتیجه مطلوب منتهی شود.

مزایای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت در مقایسه با دادگاه

با توجه به لغو بخشنامه قبلی و اعاده حق انتخاب، شناخت مزایای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، برای انتخاب آگاهانه مسیر، حائز اهمیت است. این مزایا اغلب در مقایسه با فرآیند دادگاهی، خود را نشان می دهند:

سرعت بالا: در صورتی که زوجه از وجود اموال قابل توقیف مطلع باشد و بتواند آن ها را به سرعت معرفی کند، فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت، به مراتب سریع تر از دادگاه به نتیجه می رسد. عملیات اجرایی بلافاصله پس از درخواست آغاز می شود.
هزینه کمتر برای زوجه: در این روش، زوجه نیازی به پرداخت هزینه دادرسی (که در دادگاه ۳.۵% از مهریه است) ندارد. تنها هزینه ای که مطرح می شود، «حق الاجرا» به میزان ۵% از مبلغ مهریه است که طبق قانون، بر عهده زوج قرار می گیرد. این تفاوت هزینه ای، می تواند برای بسیاری از زنان، یک مزیت تعیین کننده باشد.
امکان ممنوع الخروجی فوری زوج: به محض تشکیل پرونده در اداره ثبت، زوجه می تواند درخواست ممنوع الخروجی زوج را ارائه دهد. این امکان در دادگاه معمولاً پس از صدور حکم قطعی و در صورت عدم وجود اموال کافی برای پرداخت مهریه فراهم می شود که زمان برتر است.
عدم نیاز به اثبات اعسار از سوی زوجه: در روش ثبتی، زوجه نیازی به اثبات تمکن مالی زوج ندارد. این زوج است که در صورت عدم توانایی پرداخت، باید ادعای اعسار خود را مطرح و ثابت کند.
عدم شمول مرور زمان: اجرائیه صادره از طریق ثبت، برخلاف برخی احکام دادگاه، مشمول مرور زمان نمی شود. به این معنا که پس از صدور اجرائیه ثبتی، حتی اگر زوجه برای مدت طولانی اقدام به پیگیری نکند، اعتبار خود را از دست نمی دهد و می تواند هر زمان که بخواهد، پیگیری را از سر بگیرد.
عملیات اجرایی بدون تعیین وقت قضایی: در اجرای ثبت، به محض درخواست کتبی زوجه و تشکیل پرونده، عملیات اجرایی آغاز می شود و نیازی به گذراندن مراحل طولانی تعیین وقت، جلسات رسیدگی و صدور حکم قضایی نیست. این امر به کاهش بروکراسی و تسریع فرآیند کمک شایانی می کند.

محدودیت ها و چالش های مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

در کنار مزایای قابل توجه، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، دارای محدودیت ها و معایبی نیز هست که آگاهی از آن ها برای انتخاب بهترین مسیر، ضروری است:

مشکل در صورت عدم شناسایی مال: اصلی ترین چالش این روش، در صورتی است که زوج هیچ مالی به نام خود نداشته باشد یا زوجه نتواند مالی از او را معرفی کند. در چنین شرایطی، اجرای ثبت فاقد ابزار لازم برای شناسایی گسترده اموال است و کارایی این روش به شدت کاهش می یابد. در نهایت زوجه مجبور خواهد بود برای شناسایی اموال یا سایر اقدامات به دادگاه مراجعه کند.
عدم امکان جلب (بازداشت) زوج: برخلاف دادگاه خانواده که در شرایط خاص (مثلاً پس از عدم پرداخت اقساط مهریه و اثبات تمکن مالی) امکان جلب و بازداشت زوج وجود دارد، در فرآیند اجرای ثبت، این امکان وجود ندارد. این موضوع می تواند برای زوجه ای که هدفش فشار بیشتر بر زوج برای پرداخت مهریه است، یک محدودیت باشد.
محدودیت های مربوط به مستثنیات دین: همان طور که پیشتر ذکر شد، برخی از اموال زوج مانند مسکن در حد شأن، ابزار کار و لوازم ضروری زندگی، جزو مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف نیستند. این موضوع، دسترسی زوجه به برخی اموال را محدود می کند، حتی اگر زوج آن ها را در اختیار داشته باشد.
ملاک قیمت سکه در روز درخواست اجرائیه: با توجه به نوسانات نرخ سکه، در مطالبه مهریه از طریق ثبت، قیمت سکه در روزی که زوجه درخواست صدور اجرائیه را به دفترخانه ارائه می دهد، ملاک محاسبه قرار می گیرد. این در حالی است که در دادگاه، معمولاً قیمت روز اجرای حکم ملاک است. در صورت افزایش ناگهانی قیمت سکه پس از درخواست اجرائیه، ممکن است این روش به ضرر زوجه تمام شود و او از مابه التفاوت افزایش قیمت بی بهره بماند.

انتخاب روش ثبتی یا قضایی برای مطالبه مهریه، نیازمند سنجش دقیق شرایط فردی زوجین، وضعیت مالی زوج و مشورت با متخصصان حقوقی است.

نکات حقوقی مهم و کاربردی در مطالبه مهریه

در فرآیند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، آگاهی از نکات حقوقی مهم می تواند به زوجه در پیشبرد مؤثرتر پرونده و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی کمک شایانی نماید.

نقش حیاتی وکیل متخصص مهریه

هرچند مطالبه مهریه از طریق ثبت به ظاهر ساده تر به نظر می رسد، اما ماهیت حقوقی و پیچیدگی های اجرایی آن، مشاوره و اعطای وکالت به یک وکیل متخصص مهریه را ضروری می سازد. مزایای حضور وکیل عبارتند از:

تسریع روند: وکیل با آگاهی کامل از مراحل قانونی و اداری، می تواند فرآیند را به شکل صحیح و سریع تری پیش ببرد.
شناسایی اموال: وکلای متخصص، اغلب دارای تجربه و ابزارهای لازم برای شناسایی دقیق تر اموال و دارایی های زوج هستند.
جلوگیری از اشتباهات: اشتباهات کوچک در مراحل اداری می تواند منجر به تأخیر یا حتی رد درخواست شود که وکیل از بروز آن ها جلوگیری می کند.
دفاع در برابر اعتراضات: زوج ممکن است نسبت به توقیف اموال یا سایر اقدامات اجرایی اعتراض کند؛ وکیل می تواند به نحو مقتضی از حقوق زوجه دفاع نماید.

وضعیت مطالبه مهریه پس از فوت زوج

در صورتی که زوج فوت کند، مهریه زوجه به قوت خود باقی است و او می تواند مهریه خود را از ماترک (اموال به جا مانده) زوج مطالبه کند. در این حالت، زوجه باید ابتدا اقدام به اخذ گواهی حصر وراثت نماید. این گواهی مشخص می کند که ورثه متوفی چه کسانی هستند و سهم هر یک از اموال چقدر است. پس از آن، زوجه می تواند اجرائیه مهریه را علیه ورثه (به نسبت سهم الارث هر یک از ماترک) و با معرفی اموال به جا مانده از متوفی، از طریق اجرای ثبت یا دادگاه پیگیری کند.

جرم فرار از ادای دین و انتقال اموال

اگر زوج پس از اطلاع از درخواست مطالبه مهریه (چه از طریق دادگاه و چه از طریق ثبت)، به قصد فرار از پرداخت دین، اقدام به انتقال اموال خود به نام اشخاص دیگر یا فروش آن ها کند، این عمل می تواند تحت عنوان جرم فرار از ادای دین پیگرد کیفری داشته باشد. زوجه می تواند با اثبات صوری بودن نقل و انتقال و قصد فرار از پرداخت دین، علاوه بر مطالبه مهریه، علیه زوج طرح شکایت کیفری نیز نماید. این شکایت می تواند منجر به ابطال معاملات صورت گرفته و مجازات زوج شود.

آگاهی از حقوق قانونی و مراحل اجرایی، سنگ بنای موفقیت در مطالبه مهریه است و بهره گیری از مشاوره حقوقی تخصصی، این مسیر را هموارتر می سازد.

انصراف از اجرای ثبت و امکان مراجعه به دادگاه

گاهی اوقات ممکن است زوجه پس از مراجعه به اجرای ثبت، به دلایلی مانند عدم شناسایی اموال زوج یا طولانی شدن فرآیند، مایل به انصراف از ادامه پیگیری در ثبت و مراجعه به دادگاه خانواده باشد. طبق قانون برنامه ششم توسعه (بند ب ماده ۱۱۳ که اگرچه مربوط به برنامه های قبلی است و قوانین جدید آن را تحت تأثیر قرار داده اند، اما اصل امکان انصراف به قوت خود باقی است)، اگر اداره ثبت ظرف دو ماه نتواند اموالی را شناسایی و توقیف کند یا ظرف شش ماه نتواند مفاد سند را اجرا نماید، زوجه می تواند با انصراف از اجرای ثبت، گواهی عدم اجرای مفاد سند را از اداره ثبت دریافت کرده و با این گواهی به دادگاه خانواده مراجعه و از آن طریق، مهریه خود را مطالبه کند. این امکان، یک راه حل انعطاف پذیر برای زوجه در مواجهه با بن بست های احتمالی در فرآیند ثبتی فراهم می آورد.

مورد	مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت	مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
مرجع اولیه	دفترخانه ازدواج و اداره ثبت اسناد	دادگاه خانواده (از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی)
مدارک لازم	اصل سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی	اصل سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی، تقدیم دادخواست
هزینه اولیه برای زوجه	صفر (حق الاجرا بر عهده زوج)	۳.۵ درصد مهریه (هزینه دادرسی)
سرعت عمل	بالا (در صورت شناسایی اموال)	متوسط تا طولانی (نیاز به وقت رسیدگی و صدور حکم)
امکان ممنوع الخروجی	فوری پس از تشکیل پرونده	پس از صدور حکم قطعی و در صورت عدم پرداخت
امکان جلب (بازداشت) زوج	ندارد	دارد (در صورت عدم پرداخت و اثبات تمکن)
ملاک قیمت سکه	قیمت روز درخواست اجرائیه	قیمت روز اجرای حکم
نیاز به اثبات اعسار زوج	بار اثبات بر عهده زوج است	بار اثبات بر عهده زوج است (اگر عندالمطالبه باشد)
شرط وجود اموال	ضروری برای کارایی بالا	ضروری نیست (امکان جلب یا تقسیط وجود دارد)

نتیجه گیری

مطالبه مهریه به عنوان یک حق مالی مسلم برای زوجه، از طریق دو مسیر اصلی، یعنی اجرای ثبت و دادگاه خانواده، قابل پیگیری است. انتخاب بین این دو روش، دیگر محدود به بخشنامه های پیشین نیست و با لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸ بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه در سال ۱۴۰۳، حق انتخاب از ابتدا به زوجه بازگشته است. این تحول قانونی، انعطاف پذیری بیشتری را برای زوجه فراهم می آورد تا با در نظر گرفتن شرایط خاص خود و زوج، بهترین مسیر را انتخاب کند.

روش مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، در صورت وجود اموال قابل شناسایی و معرفی از سوی زوجه، می تواند راهکاری سریع تر و کم هزینه تر باشد. مزایایی نظیر عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی اولیه توسط زوجه، امکان ممنوع الخروجی فوری زوج و عدم شمول مرور زمان، این روش را برای بسیاری از متقاضیان جذاب می سازد. با این حال، محدودیت هایی نظیر عدم امکان جلب زوج و عدم کارایی لازم در صورت فقدان اموال، از چالش های این مسیر به شمار می روند. در مقابل، مراجعه به دادگاه خانواده، هرچند ممکن است فرآیندی طولانی تر و با هزینه های اولیه دادرسی همراه باشد، اما امکان جلب زوج و قابلیت تقسیط مهریه در شرایط عدم تمکن مالی، از ویژگی های آن است.

آگاهی کامل از تمامی مراحل، مزایا و معایب هر دو روش، و همچنین شناخت دقیق از آخرین تغییرات قانونی، برای تصمیم گیری آگاهانه ضروری است. با توجه به ماهیت تخصصی و پیچیدگی های حقوقی این فرآیند، مشاوره با یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه، نه تنها می تواند مسیر مطالبه مهریه را هموارتر و سریع تر کند، بلکه از بروز اشتباهات احتمالی و تضییع حقوق نیز جلوگیری می نماید. در نهایت، انتخاب مسیر مناسب، تصمیمی است که باید با دقت، بر اساس شرایط فردی و با بهره گیری از دانش حقوقی صحیح اتخاذ شود.

دسته بندی مطلب