دادخواست مطالبه سهم الارث

دادخواست مطالبه سهم الارث راهکاری حقوقی است برای وراثی که سهم الارث مشخص شده شان توسط ورثه دیگر یا شخص ثالث تصرف شده و از تحویل آن خودداری می شود. این دعوا به وراث امکان می دهد تا با طی مراحل قانونی، سهم خود را استیفا کنند. در قانون مدنی و شرع مقدس، ارث نه تنها یک حق مالی، بلکه یک نظام حقوقی پیچیده است که هدف آن انتقال عادلانه دارایی های متوفی به وراث قانونی وی است. با وجود وضوح نسبی قوانین، چالش های عملی در مسیر استیفای این حق کم نیست. یکی از رایج ترین و مهم ترین دعاوی وراثتی که وراث با آن مواجه می شوند، دعوای مطالبه سهم الارث است. این دعوا در شرایطی مطرح می شود که سهم هر یک از وراث از ماترک متوفی مشخص شده، اما یکی از وراث یا شخص ثالثی که مال در تصرف اوست، از تحویل یا تقسیم آن خودداری می کند.

آشنایی با جزئیات این دعوا، از مفاهیم پایه تا مراحل عملی و نکات حقوقی خاص آن، برای هر فردی که با مسائل ارث و میراث سر و کار دارد، حیاتی است. در این نوشتار تخصصی، تلاش می شود تا با تحلیل دقیق ابعاد حقوقی، فرآیند عملی و رویه های قضایی مرتبط با دادخواست مطالبه سهم الارث، راهنمایی جامع و کاربردی ارائه شود. هدف اصلی، شفاف سازی تفاوت های کلیدی بین این دعوا و تقسیم ترکه است که اغلب محل ابهام و خطاست. این تمایز، نقطه عطفی در فهم و پیگیری صحیح حقوق ورثه خواهد بود.

درک مفاهیم پایه: ارث، ماترک و سهم الارث

برای ورود به بحث دادخواست مطالبه سهم الارث، ابتدا لازم است با مفاهیم بنیادی ارث در نظام حقوقی ایران آشنا شویم. این مفاهیم ستون فقرات قوانین و دعاوی مربوط به ارث هستند و درک صحیح آن ها برای هر وارث یا وکیل ضروری است.

تعریف حقوقی ارث و ماترک

«ارث» در اصطلاح حقوقی، به معنای انتقال قهری دارایی های متوفی به وراث قانونی او پس از فوت است. این انتقال، خودبه خود و بدون نیاز به هیچ عمل حقوقی از سوی متوفی یا وراث صورت می گیرد. قانون مدنی ایران، ارث را از اسباب تملک می داند. در واقع، به محض فوت شخص، ورثه او مالک ماترک می شوند، هرچند ممکن است برای تقسیم و تصرف، نیاز به طی مراحل قانونی باشد.

«ماترک» یا «ترکه» به تمامی اموال، دارایی ها، حقوق و همچنین دیون و تعهداتی گفته می شود که از متوفی پس از فوتش باقی می ماند. این دارایی ها شامل اموال منقول (مانند پول، خودرو، سهام) و غیرمنقول (مانند زمین، خانه) است. دیون متوفی نیز جزئی از ترکه محسوب می شود و باید پیش از تقسیم میان وراث، از ماترک پرداخت گردد. در حقیقت، آنچه پس از کسر دیون، واجبات مالی و عبادی و هزینه های کفن و دفن از ماترک باقی می ماند، متعلق به وراث است.

طبقات و درجات وراث در قانون مدنی

قانون مدنی ایران، وراث را بر اساس رابطه خویشاوندی با متوفی به سه طبقه اصلی تقسیم می کند. وجود هر طبقه، مانع ارث بردن طبقه بعدی می شود، مگر در موارد خاص که به آن «حجب» می گویند. این طبقات و درجات، تعیین کننده سهم الارث هر وارث هستند.

طبقات وراث عبارت اند از:

1. طبقه اول: شامل پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوادگان) متوفی است. تا زمانی که حتی یک نفر از این طبقه وجود داشته باشد، نوبت به طبقات بعدی نمی رسد. به عنوان مثال، اگر متوفی دارای فرزند باشد، نوه او ارث نمی برد. اما اگر فرزندان نباشند، نوه ها (اولاد اولاد) جانشین والدین خود می شوند و ارث می برند.
2. طبقه دوم: در صورتی که هیچ وارثی از طبقه اول وجود نداشته باشد، نوبت به این طبقه می رسد. این طبقه شامل اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، خواهران و برادران و فرزندان آن ها می شود.
3. طبقه سوم: در صورت عدم وجود وارث از طبقه اول و دوم، عموها، عمه ها، دایی ها، خاله ها و فرزندان آن ها وارث محسوب می شوند.

همچنین، «وراث سببی» یا زوجین (زن و شوهر) همواره در کنار وراث نسبی (طبقات سه گانه) ارث می برند و وجود وراث نسبی مانع ارث بردن آن ها نمی شود. سهم الارث زوجین نیز بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی، متفاوت است.

تمایز اساسی: دادخواست تقسیم ترکه در مقابل دادخواست مطالبه سهم الارث

یکی از مهم ترین نقاط افتراق در دعاوی مربوط به ارث، تفاوت بنیادین بین دادخواست تقسیم ترکه و دادخواست مطالبه سهم الارث است. بسیاری از اشتباهات و اطاله دادرسی ها ناشی از عدم درک صحیح این تمایز است.

الف) دادخواست تقسیم ترکه

هدف: هدف از دادخواست تقسیم ترکه، پایان دادن به حالت اشاعه (مشاع بودن) اموال ماترک است. زمانی که وراث متعدد هستند، اموال متوفی به صورت مشاع (مشترک) بین آن ها قرار دارد و هیچ یک از آن ها نمی تواند بدون اجازه سایرین در تمام یا قسمتی از آن تصرف کند. دادگاه با صدور حکم تقسیم ترکه، اموال را به قطعات مفروز (جداگانه) تفکیک می کند و به هر وارث سهم مشخص و جداگانه او را می دهد. در صورتی که مال غیرقابل تقسیم باشد، دادگاه دستور فروش آن را صادر کرده و پول حاصل از فروش را بر اساس سهم الارث بین وراث تقسیم می کند.

زمان طرح: این دادخواست زمانی مطرح می شود که وراث در مورد نحوه تقسیم ترکه به توافق نرسیده اند یا یکی از وراث محجور (مانند صغیر، مجنون) باشد که در این صورت توافق او اعتبار حقوقی ندارد و نیاز به دخالت دادگاه است.

وضعیت اموال: در زمان طرح این دعوا، اموال هنوز به صورت مشاعی بین ورثه باقی مانده است و سهم دقیق و مفروز هر وارث مشخص نشده است.

ب) دادخواست مطالبه سهم الارث

هدف: هدف از دادخواست مطالبه سهم الارث، الزام متصرف (یکی از وراث دیگر یا شخص ثالث) به تحویل سهم مشخص شده وراث است. در این حالت، میزان سهم الارث خواهان قبلاً مشخص شده (چه از طریق توافق رسمی یا عادی، چه از طریق حکم قطعی دادگاه مبنی بر تقسیم ترکه)، اما فرد متصرف از تحویل آن به صاحب حق خودداری می کند.

زمان طرح: این دعوا پس از آنکه سهام ورثه مشخص شده باشد، مطرح می شود. به عبارت دیگر، پیش نیاز این دعوا، مشخص بودن مالکیت و میزان سهم خواهان است. خواهان در این دعوا، در واقع مال خود را از تصرف غیرقانونی دیگری مطالبه می کند.

ماهیت دعوا: ماهیت این دعوا، مالکیتی و استرداد مال است. برخلاف تقسیم ترکه که وراث همه در حالت اشاعه هستند، در مطالبه سهم الارث، مالکیت خواهان بر سهم خود محرز شده و او به دنبال استیفای حق مالکانه خویش است.

اداره کل حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی شماره 7/1401/24 مورخه 28-04-1401 بیان داشته است: «دعوای مطالبه سهم الارث الزاماً فرع بر دعوای تقسیم ترکه نیست و همین که وفق ماده 260 قانون امور حسبی، تصفیه ترکه صورت گرفته باشد، دعوای مطالبه سهم الارث قابل استماع است.»

این نظریه مشورتی، بر خلاف رویه پیشین برخی دادگاه ها که مطالبه سهم الارث را فرع بر تقسیم ترکه می دانستند، تأکید بر استقلال این دو دعوا دارد، مشروط بر آنکه سهم خواهان احراز شده باشد.

گام های عملی برای طرح دادخواست مطالبه سهم الارث

پس از درک مفاهیم بنیادی و تمایز دو دعوای کلیدی در حوزه ارث، اکنون به بخش عملیاتی و گام به گام طرح دادخواست مطالبه سهم الارث می پردازیم. این فرآیند نیازمند دقت و رعایت اصول قانونی است.

شرایط اساسی و ارکان دعوای مطالبه سهم الارث

برای آنکه دعوای مطالبه سهم الارث قابلیت استماع و رسیدگی داشته باشد، وجود برخی شرایط و ارکان ضروری است:

1. وجود گواهی انحصار وراثت: این گواهی سندی رسمی است که تعداد و مشخصات وراث قانونی متوفی و میزان سهم الارث هر یک را تعیین می کند. بدون این گواهی، احراز سمت خواهان به عنوان وارث و میزان سهم او دشوار یا ناممکن است.
2. مشخص بودن میزان سهم الارث خواهان: خواهان باید بتواند ثابت کند که سهم الارث او از ماترک متوفی به چه میزان است. این امر می تواند مستند به یکی از موارد زیر باشد:
   • سند رسمی تقسیم نامه.
   • تقسیم نامه عادی که مورد توافق و امضای تمامی وراث باشد.
   • حکم قطعی دادگاه مبنی بر تقسیم ترکه.
   • تصرف افرازی سهم توسط خواهان که مورد قبول بقیه وراث بوده باشد.
3. تصرف غیرقانونی خوانده و امتناع از تحویل سهم: رکن اصلی این دعوا، تصرف غیرقانونی یا خودداری خوانده از تحویل سهم الارث خواهان است. خوانده می تواند یکی دیگر از وراث باشد که سهم خواهان را در تصرف دارد، یا حتی شخص ثالثی که به ناحق بر مال موروثی متصرف شده است.

مدارک ضروری برای تنظیم دادخواست

جمع آوری و ارائه کامل و صحیح مدارک، از ارکان موفقیت در هر دعوای حقوقی، از جمله مطالبه سهم الارث است. مدارک اصلی که برای تنظیم و ثبت این دادخواست مورد نیاز است، شامل موارد زیر می شود:

• تصویر مصدق گواهی حصر وراثت: این مدرک، که از شورای حل اختلاف صادر می شود، لازمه احراز سمت وراثتی خواهان است.
• تصویر مصدق گواهی فوت متوفی: برای اثبات واقعه فوت و تحقق ارث.
• تصویر مصدق سند مالکیت اموال مورد مطالبه: در صورتی که سهم الارث از اموال غیرمنقول (مانند ملک) باشد، ارائه سند رسمی مالکیت متوفی ضروری است.
• تصویر مصدق تقسیم نامه (عادی یا رسمی) یا حکم قطعی تقسیم ترکه: اگر سهم الارث خواهان از طریق توافق یا حکم دادگاه تعیین شده باشد، ارائه این اسناد حیاتی است.
• تصویر مصدق مدارک هویتی خواهان: شامل کارت ملی و شناسنامه جهت احراز هویت.
• وکالتنامه: در صورتی که خواهان از طریق وکیل اقدام می کند، وکالتنامه رسمی وکیل.
• سایر دلایل: هر مدرک دیگری که اثبات کننده حق خواهان و تصرف خوانده باشد، مانند شهادت شهود، اقرارنامه، اسکرین شات از پیام ها یا مکاتبات مربوطه.

تعیین مرجع قضایی صالح و هزینه های دادرسی

تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای مطالبه سهم الارث اهمیت زیادی دارد، چرا که طرح دعوا در مرجع غیرصالح می تواند به رد دعوا یا اطاله دادرسی منجر شود.

1. مرجع صالح:
   • در دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول (مانند ملک و زمین): دادگاه حقوقی محل وقوع مال غیرمنقول صالح به رسیدگی است. این قاعده از اصول کلی آیین دادرسی مدنی تبعیت می کند.
   • در دعاوی مربوط به اموال منقول (مانند پول نقد، سهام، خودرو) و سایر موارد: دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده (متصرف سهم الارث) صالح به رسیدگی خواهد بود.
2. مالی بودن دعوا و هزینه های دادرسی: دعوای مطالبه سهم الارث یک دعوای مالی است. هزینه های دادرسی بر اساس ارزش خواسته (میزان سهم الارث مورد مطالبه) محاسبه می شود. این هزینه ها متغیر هستند و با افزایش ارزش خواسته، میزان آن نیز افزایش می یابد. نحوه محاسبه دقیق این هزینه ها بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضاییه است که معمولاً به صورت درصدی از ارزش خواسته دریافت می شود. پرداخت این هزینه ها در زمان ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی الزامی است.

مراحل گام به گام اقامه دعوا

طرح دادخواست مطالبه سهم الارث یک فرآیند مرحله ای است که هر گام آن باید با دقت و آگاهی صورت پذیرد:

1. مشاوره حقوقی و جمع آوری مدارک: اولین قدم، مشورت با وکیل متخصص در امور ارث است تا از پیچیدگی های حقوقی آگاه شده و مدارک لازم را به درستی جمع آوری نمایید.
2. تنظیم دقیق دادخواست: دادخواست باید شامل بخش های مشخصی باشد:
   • مشخصات خواهان: نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شغل.
   • مشخصات خوانده: نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شغل متصرف سهم الارث.
   • خواسته: مطالبه سهم الارث (با ذکر دقیق نوع و میزان مال) و درخواست الزام خوانده به تحویل یا پرداخت قیمت آن.
   • دلایل و منضمات: تمامی مدارک جمع آوری شده باید به دقت ذکر و پیوست شوند.
   • شرح دادخواست: در این قسمت، باید به تفصیل واقعه فوت مورث، صدور گواهی انحصار وراثت، نحوه مشخص شدن سهم الارارث خواهان و چگونگی امتناع خوانده از تحویل سهم، با استناد به مواد قانونی و دلایل ارائه شود.
3. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: دادخواست پس از تنظیم باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه صالح ارسال شود.
4. پرداخت هزینه های دادرسی: هزینه های دادرسی بر اساس ارزش خواسته باید در زمان ثبت دادخواست پرداخت گردد.
5. ارسال ابلاغیه برای خوانده: پس از ثبت دادخواست، خوانده از طریق ابلاغیه رسمی از وجود دعوا مطلع شده و موظف به حضور در دادگاه و ارائه دفاعیات است.
6. حضور در جلسات دادگاه و ارائه دفاعیات: خواهان یا وکیل او باید در جلسات دادگاه حضور یافته و دفاعیات لازم را ارائه کند. خوانده نیز فرصت دفاع از خود را خواهد داشت.
7. صدور رأی بدوی: پس از اتمام دادرسی، دادگاه رأی اولیه (بدوی) را صادر می کند.
8. مراحل تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی: اگر هر یک از طرفین به رأی بدوی اعتراض داشته باشند، می توانند در مهلت های قانونی اقدام به تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان و در مراحل بعدی، فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نمایند.
9. مراحل اجرای حکم: پس از قطعیت رأی به نفع خواهان، پرونده به اداره اجرای احکام دادگستری ارجاع می شود و سهم الارث خواهان از خوانده وصول و به او تحویل داده خواهد شد. این مرحله می تواند شامل توقیف اموال خوانده یا سایر اقدامات قانونی باشد.

نکات حقوقی کلیدی، چالش ها و رویه های قضایی

دعاوی مربوط به ارث، همواره با چالش ها و نکات حقوقی ظریفی همراه هستند که عدم توجه به آن ها می تواند نتیجه پرونده را تغییر دهد. در این بخش، به بررسی مهم ترین این نکات و رویه های قضایی مرتبط می پردازیم.

اثر اقرار به دریافت سهم الارث در زمان حیات مورث

یکی از چالش های رایج در دعاوی ارث، موضوع اقرار یا تعهد یکی از وراث به دریافت سهم الارث خود در زمان حیات متوفی و اسقاط حق آتی او بر ماترک است. قانون مدنی ایران، به دلیل آمره بودن قواعد ارث و تحقق ارث به محض فوت مورث، چنین اقراری را فاقد اثر حقوقی می داند. این اصل بر مبنای قاعده «اسقاط ما لم یجب» استوار است؛ یعنی نمی توان حقی را که هنوز به وجود نیامده است، ساقط کرد.

بر اساس نظریه شماره 7/1400/1534 مورخه 15-04-1401 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، «دریافت حصه توسط یکی از وراث احتمالی به عنوان سهم الارث و اسقاط حق بعدی وی بر سهم الارث فاقد اثر حقوقی است.» البته این بدان معنا نیست که مال دریافتی نادیده گرفته شود؛ بلکه عین، مثل یا قیمت آن مال، جزو دارایی های حین فوت مورث تلقی و سهم الارث وراث بر این مبنا محاسبه خواهد شد.

بنابراین، اگر وراثی قبل از فوت مورث، اقراری مبنی بر عدم مطالبه سهم الارث آینده خود امضا کرده باشد، این اقرار از نظر حقوقی باطل است و پس از فوت مورث، همچنان حق مطالبه سهم الارث را خواهد داشت.

مالیات بر ارث و تأثیر آن بر مطالبه سهم الارث

مالیات بر ارث، یکی از تکالیف قانونی است که پس از فوت شخص بر عهده وراث قرار می گیرد. هرچند این موضوع مستقیماً بر دعوای مطالبه سهم الارث تأثیری ندارد، اما ارتباط تنگاتنگی با فرآیند کلی استیفای حقوق ورثه دارد.

1. ضرورت ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم ۱۹): وراث موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه ای حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی ها به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم نمایند. عدم ارائه به موقع اظهارنامه می تواند منجر به تعلق جریمه شود.
2. نحوه محاسبه و معافیت های مالیاتی: قانون مالیات های مستقیم (مواد ۱۷ تا ۲۰) نرخ های مالیاتی و معافیت های مشخصی را برای وراث مختلف و با توجه به ارزش اموال تعیین کرده است.
   • وراث طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.
   • وراث طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن ها.
   • وراث طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن ها.

   از سهم الارث هر یک از وراث طبقه اول مبلغی به عنوان معافیت کسر و مازاد به نرخ های مشخصی مشمول مالیات می شود. این معافیت برای وراث طبقه اول که زیر بیست سال سن داشته یا محجور یا معلول باشند، بیشتر است.

ادارات ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی قبل از ثبت هرگونه معامله یا تقسیم نامه مربوط به ماترک، گواهی اداره امور مالیاتی مبنی بر عدم شمول مالیات یا پرداخت آن را مطالبه می کنند.

مطالبه اجرت المثل ایام تصرف

در بسیاری از موارد، یکی از وراث یا شخص ثالث، پس از فوت متوفی، اموال موروثی را بدون رضایت سایر وراث یا بدون حق قانونی، در تصرف خود نگه می دارد. در این شرایط، علاوه بر مطالبه سهم الارث، امکان درخواست «اجرت المثل ایام تصرف» نیز وجود دارد.

شرایط و نحوه مطالبه:

* تصرف غیرقانونی: باید ثابت شود که خوانده بدون حق قانونی و بدون اجازه خواهان، سهم الارارث وی را تصرف کرده است.
* امکان انتفاع: مال مورد تصرف باید دارای قابلیت انتفاع و بهره برداری باشد تا اجرت المثل به آن تعلق گیرد.
* میزان اجرت المثل: میزان اجرت المثل بر اساس نظر کارشناس رسمی دادگستری تعیین می شود که با توجه به نوع مال، مدت زمان تصرف و عرف منطقه، ارزش بهره برداری از مال را محاسبه می کند.
* مطالبه همزمان: خواهان می تواند در همان دادخواست مطالبه سهم الارث، درخواست اجرت المثل ایام تصرف را نیز مطرح نماید. این دو خواسته قابل جمع در یک دادخواست هستند.

تأثیر وصیت بر سهم الارث

وصیت، از راه هایی است که متوفی می تواند در زمان حیات خود، برای پس از فوتش در مورد اموال خود تصمیم گیری کند. اما وصیت نیز دارای محدودیت های قانونی است که بر سهم الارث وراث تأثیر می گذارد.

* وصیت تا یک سوم: متوفی می تواند تا یک سوم از اموال خود را وصیت کند و این وصیت بدون نیاز به تنفیذ وراث صحیح و لازم الاجرا است.
* وصیت مازاد بر یک سوم: اگر وصیت متوفی بیش از یک سوم اموالش باشد، اجرای آن نسبت به مازاد بر یک سوم، منوط به اجازه و تنفیذ تمامی وراث است. در صورت عدم تنفیذ، مازاد وصیت باطل خواهد بود و در سهم الارث وراث تقسیم می شود.
* تأثیر بر ترکه: وصیت قبل از تقسیم ترکه و سهم الارث وراث، از ماترک خارج می شود. به عبارت دیگر، یک سوم یا مازاد بر یک سوم وصیت شده (در صورت تنفیذ)، ابتدا از کل ترکه کسر می شود و سپس باقی مانده میان وراث تقسیم می گردد.

تحلیل رویه های قضایی و نظریات مشورتی کلیدی

رویه های قضایی در خصوص دعوای مطالبه سهم الارث، به ویژه در مورد فرع بودن یا نبودن آن بر تقسیم ترکه، در گذشته دارای اختلاف نظرهایی بوده است. برخی دادگاه ها مطالبه سهم الارث را زمانی قابل استماع می دانستند که قبلاً دعوای تقسیم ترکه مطرح و حکم قطعی صادر شده باشد.

اما، با توجه به نظریات مشورتی جدیدتر قوه قضاییه و تحول در رویه دادگاه ها، در حال حاضر تمایل غالب بر این است که دعوای مطالبه سهم الارث الزاماً فرع بر دعوای تقسیم ترکه نیست. نکته کلیدی این است که سهم خواهان از ماترک باید به نحوی (خواه با سند رسمی، توافق نامه عادی یا حکم تقسیم ترکه) احراز شده باشد. اگر سهم خواهان به صورت مشخص و مفروز یا حتی به صورت مشاع ولی با توافق وراث مبنی بر میزان سهم او مشخص باشد و خوانده از تحویل آن خودداری کند، دعوای مطالبه سهم الارث قابل طرح و استماع است.

این تغییر رویه قضایی، به نفع وراث است و از اطاله دادرسی جلوگیری می کند، زیرا دیگر نیازی به طرح دو دعوای متوالی (تقسیم ترکه و سپس مطالبه سهم الارث) در همه موارد نیست و در شرایطی که سهم وارث مشخص است، می تواند مستقیماً برای دریافت سهم خود اقدام کند.

نمونه دادخواست مطالبه سهم الارث

تنظیم یک دادخواست استاندارد و کامل، گام مهمی در موفقیت دعوای مطالبه سهم الارث است. در این بخش، یک الگوی کلی برای دادخواست ارائه می شود که می تواند به عنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرد.

الگوی استاندارد دادخواست مطالبه سهم الارث

خواهان: [نام کامل، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی کامل]

خوانده: [نام کامل، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی کامل]
(در صورتی که خواندگان متعدد هستند، مشخصات تک تک آن ها قید شود)

وکیل/نماینده قانونی: [در صورت وجود وکیل، مشخصات وکیل]

خواسته: مطالبه سهم الارث به میزان [نوع و میزان دقیق مال، مثال: دو دانگ مشاع از شش دانگ یک قطعه زمین با پلاک ثبتی ۱۲۳ فرعی از ۴۵ اصلی واقع در بخش … ثبت تهران یا مبلغ ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال از حساب بانکی به شماره … در بانک …] از ماترک مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی] به انضمام کلیه خسارات دادرسی و اجرت المثل ایام تصرف (در صورت درخواست).

دلایل و منضمات دادخواست:

1. تصویر مصدق گواهی حصر وراثت شماره [شماره] صادره از [نام شورای حل اختلاف صادرکننده].
2. تصویر مصدق گواهی فوت متوفی.
3. تصویر مصدق سند مالکیت [نوع مال] پلاک ثبتی [شماره پلاک] (در صورت وجود مال غیرمنقول).
4. تصویر مصدق [تقسیم نامه عادی/رسمی شماره … /حکم قطعی تقسیم ترکه صادره از شعبه …] (در صورت وجود).
5. تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.
6. در صورت وجود وکیل: وکالتنامه رسمی.
7. سایر دلایل و مستندات (مثال: استشهادیه محلی، کارشناسی، اسکرین شات از پیام ها و…).

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام،
به استحضار می رساند:

۱. اینجانب [نام خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به شماره ملی [کد ملی خواهان]، از ورثه مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به شماره ملی [کد ملی متوفی] هستم که به تاریخ [تاریخ فوت] فوت نموده اند. (گواهی فوت و گواهی انحصار وراثت به شماره [شماره] صادره از [نام شورای حل اختلاف] که تصویر مصدق آن به پیوست دادخواست تقدیم می گردد، مؤید این امر است.)

۲. طبق گواهی حصر وراثت مذکور، اینجانب به میزان [مثال: یک ششم] از ماترک آن مرحوم سهم الارث می برم. ماترک مرحوم شامل [مثال: یک باب منزل مسکونی با پلاک ثبتی … واقع در نشانی …] می باشد.

۳. [اگر سهم از قبل مشخص شده باشد:] سهم الارث اینجانب به موجب [مثال: تقسیم نامه عادی مورخ …/ حکم قطعی تقسیم ترکه صادره از شعبه …] مشخص گردیده و [مثال: دو دانگ مشاع از شش دانگ ملک مذکور] متعلق به اینجانب است. [تصویر مصدق تقسیم نامه/حکم تقسیم ترکه به پیوست تقدیم می گردد.]

۴. متأسفانه خوانده/خواندگان محترم، آقای/خانم [نام خوانده/خواندگان] فرزند [نام پدر خوانده/خواندگان] با وجود [مثال: اطلاع از حق مالکیت اینجانب/ گذشت زمان طولانی از تقسیم ترکه] از تحویل سهم الارث اینجانب امتناع ورزیده و [مثال: اقدام به تصرف تمام ملک کرده اند / از تقسیم و تحویل سهم اینجانب خودداری می نمایند.]

۵. لذا با توجه به مراتب فوق و عدم تمایل خوانده به حل و فصل مسالمت آمیز موضوع، به موجب این دادخواست، از محضر محترم دادگاه، صدور حکم مبنی بر الزام خوانده/خواندگان به تحویل سهم الارث اینجانب به میزان [نوع و میزان مال] از ماترک مرحوم [نام متوفی] به انضمام کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) و [در صورت درخواست] اجرت المثل ایام تصرف از تاریخ [تاریخ شروع تصرف غیرقانونی] لغایت اجرای حکم، مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام
[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل او]
[امضاء]
[تاریخ]

[لینک دانلود فرم word دادخواست مطالبه سهم الارث]

این بخش به زودی شامل یک لینک قابل دانلود برای فرم word دادخواست مطالبه سهم الارث خواهد شد تا سهولت بیشتری در تنظیم این سند مهم فراهم آید.

نتیجه گیری

در بررسی جامع دادخواست مطالبه سهم الارث، مشخص شد که این دعوا ابزاری حقوقی برای وراثی است که سهم مشخص شده شان از ماترک متوفی، به دلیل تصرف یا امتناع سایرین یا اشخاص ثالث، به آن ها تحویل نمی شود. تمایز کلیدی و حیاتی این دعوا با تقسیم ترکه، در ماهیت و زمان طرح آن نهفته است؛ مطالبه سهم الارث زمانی مطرح می شود که سهم ورثه از پیش تعیین شده باشد، در حالی که تقسیم ترکه برای پایان دادن به حالت اشاعه و تعیین سهام ورثه است.

از گواهی انحصار وراثت و مدارک اثبات کننده سهم الارث گرفته تا تعیین مرجع صالح قضایی و رعایت مراحل دقیق دادرسی، هر گام در این مسیر نیازمند دقت و آگاهی حقوقی است. نکات ظریفی مانند بی اعتباری اقرار به اسقاط حق الارث پیش از فوت مورث، لزوم پرداخت مالیات بر ارث و امکان مطالبه اجرت المثل ایام تصرف، پیچیدگی های این حوزه را دوچندان می کند.

آشنایی با رویه های قضایی اخیر که بر استقلال دعوای مطالبه سهم الارث از تقسیم ترکه تأکید دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است. در نهایت، مواجهه با مسائل ارث و میراث، به دلیل بار عاطفی و پیچیدگی های حقوقی، نیازمند مشاوره با وکلای متخصص است. دانش حقوقی و اقدام آگاهانه، تنها راه برای استیفای حقوق قانونی و جلوگیری از تضییع سهم الارث است.