هر امتحان نهایی پایه دوازدهم یک گام موثر برای قبولی در دانشگاه، اگر سوالی در برگه امتحان بی‌جواب بماند موجی از رقیب و رفیق تو را پشت سر می‌گذارند تا خودشان بر صندلی دانشگاه بنشینند، این وضعیت را قوانین جدید ورود به دانشگاه ایجاد کرده است، حالا نمرات امتحان‌های نهایی سهم ۴۰ درصدی در آزمون ورودی به دانشگاه‌ها دارد و ۶۰ درصد باقی مانده برای همان کنکور سراسری است، قوانین و قواعدی که اگرچه مخالفان و موافقان زیادی دارد اما روزهای آزمون و خطای خود را سپری می‌کند و کسی نمی‌داند نتیجه این روشِ سنجش و پذیرش چه خواهد شد.
هرچه هست اگر تا دیروز دانش‌آموزان فقط نگران تقلب یا تخلف در کنکور بودند حالا باید بار سنگین این نگرانی را در تک تک امتحان‌های نهایی به دوش بگیرند، درست مانند روزهای گذشته که وقتی خبر رسید، سوالات آزمون دینی چند دقیقه بعد از شروع امتحان در فضای مجازی دست به دست میشود، به‌گفته علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت در گفت‌وگو با پرتال پارسی: «برخی سوال‌های امتحان نهایی امسال کمتر از ۲۰ دقیقه بعد از آغاز فرآیند آزمون در سطح فضای مجازی منتشر شد.»
مدیریت امنیت آزمون‌ها که با شماست…
خبر لو رفتن سوالات امتحان نهایی که در رسانه‌ها منتشر شد کافی بود تا رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش را وادار به واکنش کند، محسن زارعی درباره دست به دست شدن سوال‌های امتحان در فضای مجازی به رسانه‌ها گفت: «ما هیچ وقت ادعا نکردیم انتشار سوالات را به صفر برسانیم، چراکه مدیریت فضای مجازی دست ما نیست،…ضمن آنکه آزمون‌ها تشریحی هستند و این خیلی کار مشکلی است که [دانش‌آموزان در جلسه امتحان] پاسخ‌های سوالات تشریحی را دریافت کنند،…ما خودمان هم اعلام کردیم ساعت ۸ و نیم صبح سوالات را منتشر می‌کنیم. مسئله ما این است که کسی نتواند داخل حوزه امتحانی پاسخی را دریافت کند.»
اما امرایی در پاسخ به واکنش رئیس مرکز ارزشیابی وزارت آموزش و پرورش می‌گوید: «مدیریت فضای مجازی در اختیار شما نیست، اما مدیریت امنیت آزمون‌ها که با شما است، اگر امنیت آزمون‌های نهایی با وسعتی که دارد، تامین نشود سوالات به‌بیرون از جلسه آزمون درز می‌کند، جالب این‌که آموزش و پرورش می‌گوید دستگاهی که سوالات را به بیرون از جلسه ارسال می‌کند، دیگر نمی‌تواند جواب‌ها را دریافت کند، اما وقتی امکان ارسال سیگنال وجود دارد آیا امکان دریافت سیگنال که جواب سوال‌ها هست، وجود ندارد؟ مگر این‌که فرد و عوامل متخلف حین جلسه شناسایی شوند، جالب این‌که با این وضعیت مسئولان گفته‌اند خودشان می‌خواهند سوال‌ها را ساعت هشت و نیم منتشر کنند، این‌که روش مناسبی نیست، شما که وضعیت را می‌بینید، با این اقدام امکان تقلب بالا می‌رود.»
تقلب در ماهیت طرح جدید…/ اعتراض احتمالی به نتایج کنکور امسال
جدا از حواشی یکی دو روز اخیر درباره لو رفتن سوال‌های کنکور، روش جدید سنجش و پذیرش برای ورود به دانشگاه از همان روزهای اول با چالشی به‌نام ظرفیت تقلب و تخلف همراه بود، حتی در یکی دو مورد عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با ارسال نامه به ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور این امکان را تذکر داد. احمد توکلی که رئیس هیات مدیده دیده‌بان شفافیت و عدالت است در بخشی از نامه بلند خود به رئیسی نوشت: «وزارت آموزش و پرورش با کدام زیرساخت و چگونه می‌تواند امنیت امتحانات نهایی را ۳۰ بار در سال تضمین کند؟…درصورت اعمال تاثیر نمرات امتحانات نهایی به‌شکل قطعی، با سونامی تقلب در امتحانات نهایی رو به رو خواهیم شد.»
شاید حالا خبری از سونامی تقلب در امتحان‌های نهایی اخیر نباشد اما حداقل میشود پذیرفت نشانه‌هایی از آن در آزمون اخیر دیده شد، امرایی دراین‌باره به پرتال پارسی می‌گوید: «در یک سال ۳۰ مرتبه آزمون نهایی در مدارس برگزار میشود که تامین امنیت آن برای برگزار کننده‌های آزمون سخت است، برای همین هم امروز شاهد لو رفتن سوال‌های آزمون‌های نهایی هستیم. این درحالی‌ست که آموزش و پرورش خودش درگیر یکسری مشکلات مانند رتبه‌بندی معلمان و نارضایتی آن‌ها است، لذا اجرای آزمون‌های نهایی برای آموزش‌وپرورش بسیار سخت است و این وزارتخانه زیرساخت‌های لازم برگزاری آزمون با این درجه اهمیت را ندارد. سیاستگذاران چیزی گردن وزارت آموزش‌وپرورش انداختند که توان اجرای آن را ندارد. با این روش اتفاق تلخی که رخ می‌دهد فروپاشی اخلاق میان دانش‌آموزان است، یعنی تقلب میان آن‌ها افزایش پیدا می‌کند و نهادینه میشود، چراکه با وضعیت فعلی کسی‌که نمره بالاتر بگیرد موفق میشود.»
درهمین‌باره محمدرضا نیک‌نژاد، معلم و کارشناس آموزش به پرتال پارسی می‌گوید: «تقلب در کنکور وجود داشته و چند دهه هست دارد اتفاق می‌افتد، اما مسئولان برگزاری آن اعلام می‌کنند چنین چیزی وجود ندارد، درحالی‌که در چند سال گذشته مجلس و قوه قضائیه به آن ورود کرده است، وقتی در آزمون سراسری با آن همه دقت خطا و تقلب وجود دارد دیگر چه انتظاری از آموزش‌وپرورش داریم که هزاران حوزه امتحانی دارد، بنابراین با توجه به گستردگی فضای مجازی حتما تقلب رخ می‌دهد، اما به نظر می‌رسد کسانی‌که این طرح را مطرح کردند چندان به آن توجه نکردند.»
او ادامه می‌دهد: «همین ناراضی بودن و اعتراض‌های معلم‌ها از مشکلات بزرگ برگزاری آزمون نهایی است، وقتی معلم‌ها از وضعیت خود رضایت نداشته باشند در جلسه آزمون به عنوان ناظر روی آن‌ها اثر می‌گذارد و دیگر دقت لازم را ندارند. گاهی حق‌الزحمت معلم‌ها به‌عنوان ناظر امتحانات یک سال بعد پرداخت میشود و آن‌ها انگیزه‌ای ندارند در آزمون‌ها ناظر شوند، حتی مدت‌ها قبل شاهد بودم مدیر مدرسه‌ای اسم معلم‌ها را به‌عنوان ناظر اعلام می‌کرد اما روز برگزاری امتحان نهایی از جای دیگر به‌جای معلم دانشجو می‌آورد تا مراقب جلسه آزمون باشند. دانشجو هم اقتدار یک معلم برای نظارت آزمون را ندارد.»
نیک‌نژاد به پرتال پارسی می‌گوید: «مسئله خیلی پیچیده است، دانش‌آموزانی که قصد تقلب دارند دیگر بچه‌های ۲۰ سال قبل نیستند آن‌ها انواع ابزارها را در دسترس دارند و می‌توانند تقلب کنند، لذا نیاز به فکر اساسی داریم، به نظر می‌رسد این قوانین جدید برای ورود به دانشگاه‌ها مشکلات جدیدی ایجاد کرده و حرف و حدیث‌هایی میان دانش‌آموزان و خانواده‌ها درباره کنکور بوجود می‌آورد، طوری‌که پیش‌بینی میشود موقع اعلام نتایج قبولی دانشگاه‌ها شاهد اعتراضات گسترده دانش‌آموزان و خانواده‌ها باشیم.»
مافیای معدل و مدارس غیرانتفاعی…
این‌که آموزش و پرورش ظرفیت برگزاری آزمون‌های متعدد با امنیت بالا را دارد یا ندارد یک‌سوی کلاف سردرگم قوانین جدید پذیرش دانشجو برای دانشگاه است، اما این‌که این قوانین سبب شدند عدالت آموزشی ظهور و بروز کند یا نه سوی دیگر، امرایی دراین‌باره به پرتال پارسی می‌گوید: «مافیای جدیدی در نظام سنجش و پذیرش بوجود آمده تحت عنوان مافیای معدل، قرار بود کمر مافیای کنکور را بشکانیم اما خودمان شکست خوردیم، یک شاخه دیگر از مافیای معدل مافیای مدارس غیرانتفاعی است.»
او ادامه می‌دهد: «تاثیر قطعی معدل به‌ضرر داوطلبان مناطق محروم است و به‌عدالت آموزشی کمکی نمی‌کند، امروز مافیای جدیدی ایجاد شده است، الان دانش‌آموزان هم برای ۶۰ درصد تاثیرگذاری کنکور کتاب‌های کمک آموزشی خریداری می‌کنند چراکه کسی از ۶۰ درصد اثرگذاری غافل نمی‌شود و هم برای تاثیرگذاری ۴۰ درصدی معدل در قبولی ورود به دانشگاه‌ها کتاب‌های کمک آموزشی برای امتحانات نهایی را خریداری می‌کنند. دراین وضعیت داوطلبان مناطق محروم در استان‌هایی مانند سیستان‌وبلوچستان یا ایلام تا قبل این شرایط فقط کتاب تست کنکور می‌خریدند اما الان باید کتاب‌های کمکی برای آزمون تشریحی نهایی هم بخرند، با این وضعیت گردش مالی برای ورد به دانشگاه‌ها حداقل سه برابر شده است.»
عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت بیان می‌کند: «نکته دیگر ایجاد مافیای مدارس غیرانتفاعی است، هرکسی در مدرسه بهتری تحصیل کند معدل بیشتری می‌گیرد، ۶۰ الی ۷۰ میلیون پول می‌دهند تا آموزش بهتری بگیرند، کسی‌هم که پول ندارد باید در مدرسه دولتی تحصیل کند، مدرسه‌ای که کلاس‌های فوق‌العاده برای دانش‌آموزان ندارد، ولی کسی‌که در غیرانتفاعی درس می‌خواند در امتحان نهایی موفق‌تر میشود، خواهید دید کسانی‌که در مدارس غیرانتفاعی هستند در امتحانات نهایی چه‌طور خوش بدرخشند، گردش مالی مدارس غیرانتفاعی بسیار بالا است.»