درخواست ضمانت برای دادگاه

درخواست ضمانت برای دادگاه، فرآیندی حقوقی است که نقش کلیدی در تأمین آزادی موقت متهم و تضمین حضور او در مراحل دادرسی ایفا می کند. این فرآیند پیچیده نیازمند آگاهی کامل از مبانی قانونی و مراحل اجرایی آن است تا از بروز اشتباهات احتمالی و عواقب حقوقی ناخواسته جلوگیری شود.

در نظام قضایی، صدور قرار تأمین کیفری، ابزاری است برای اطمینان از دسترسی به متهم و جلوگیری از فرار یا تبانی او، همچنین تضمین جبران خسارات احتمالی وارده به شاکی. یکی از رایج ترین انواع قرارهای تأمین، قرار وثیقه یا کفالت است که امکان آزادی موقت متهم را فراهم می آورد. فهم دقیق این مفاهیم، انواع ضمانت های قابل ارائه، شرایط لازم برای ضامن و متهم، و آشنایی با مراحل گام به گام ارائه درخواست، برای تمامی افراد درگیر در این فرآیند، اعم از متهم، ضامن، خانواده ها و حتی وکلا، ضروری است. این مقاله با هدف ارائه راهنمایی جامع و کاربردی، به تشریح ابعاد مختلف درخواست ضمانت برای دادگاه می پردازد تا کاربران بتوانند با درک عمیق تر از این سازوکار حقوقی، با اطمینان و دقت بیشتری اقدام نمایند.

ضمانت در دادگاه چیست؟ درک مفاهیم اساسی

مفهوم ضمانت در بستر نظام حقوقی و قضایی کشور، معنایی فراتر از تعهد اخلاقی صرف دارد و دارای ابعاد قانونی مشخص و الزام آوری است. این تعهد با هدف تضمین اجرای یک مسئولیت یا جبران خسارت در آینده، به خصوص در مسائل کیفری، مطرح می شود. در دادگاه، ضمانت معمولاً به معنای تعهدی است که یک شخص (ضامن) یا یک دارایی (وثیقه) برای تضمین حضور متهم در مراجع قضایی و یا اجرای تعهدات مالی او ارائه می شود.

تعریف حقوقی ضمانت

از دیدگاه حقوقی، ضمانت در قانون مدنی به معنای برعهده گرفتن دین یا تعهد یک شخص توسط شخص دیگر است، به نحوی که ذمه مضمون عنه (مدیون اصلی) بری شده و ذمه ضامن مشغول می گردد. اما در رویه کیفری و دادگاه ها، مفهوم ضمانت غالباً ذیل عنوان «قرارهای تأمین کیفری» مورد بحث قرار می گیرد. این قرارها، تدابیر احتیاطی هستند که مقام قضایی (بازپرس، دادستان یا دادگاه) برای دسترسی به متهم و جلوگیری از فرار او و همچنین تضمین جبران خسارات احتمالی، صادر می کند. در این زمینه، ضمانت، وسیله ای برای تحقق اهداف این قرارهاست.

تفاوت های کلیدی: وثیقه، کفالت و ضمانت نامه

در فرآیند درخواست ضمانت برای دادگاه، اغلب با سه اصطلاح «وثیقه»، «کفالت» و «ضمانت نامه» روبرو می شویم که هرچند در هدف کلی (تضمین) مشترک اند، اما ماهیت و سازوکار حقوقی متفاوتی دارند:

• وثیقه: وثیقه یک تعهد مالی است که به صورت وجه نقد، سند مالکیت مال منقول یا غیرمنقول، یا ضمانت نامه بانکی به دادگاه سپرده می شود. هدف اصلی وثیقه، تضمین حضور متهم در تمامی مراحل دادرسی و اجرای احکام است. در صورت عدم حضور متهم بدون عذر موجه، وثیقه ضبط می شود. ماهیت وثیقه، مالی است و ارزش آن باید متناسب با میزان قرار تأمین صادره باشد.
• کفالت: کفالت تعهد شخصی است که در آن، شخص ثالثی (کفیل) با ارائه اعتبار شغلی یا مالی خود (مثل فیش حقوقی یا جواز کسب) متعهد می شود که متهم را در زمان های مقرر به دادگاه معرفی کند. در کفالت، برخلاف وثیقه، مالی به صورت مستقیم سپرده نمی شود، اما کفیل مسئولیت مالی عدم حضور متهم را بر عهده می گیرد و در صورت تخلف متهم و عدم معرفی وی، مقام قضایی می تواند از اموال کفیل به اندازه مبلغ کفالت استیفا کند.
• ضمانت نامه (به عنوان ابزار ضمانت): ضمانت نامه، سندی است که در آن، یک شخص یا مؤسسه (معمولاً بانک) به نفع دادگاه تعهد می کند که در صورت عدم ایفای تعهد توسط متهم، مبلغ مشخصی را پرداخت نماید. ضمانت نامه بانکی یکی از انواع وثیقه های قابل قبول است و نقش آن تضمین پرداخت وجه در صورت لزوم است.

نقش ضمانت و وثیقه در قرارهای تأمین کیفری

هدف اصلی از صدور قرارهای تأمین کیفری و به تبع آن، درخواست ضمانت برای دادگاه، تضمین دسترسی مقام قضایی به متهم است. این قرارها اطمینان می دهند که متهم در صورت احضار در مراجع قضایی حاضر خواهد شد و از فرار او جلوگیری می کنند. علاوه بر این، در برخی موارد، وثیقه می تواند به عنوان تضمینی برای جبران خسارات احتمالی وارده به شاکی نیز عمل کند.

انواع قرارهای تأمین کیفری شامل قرار التزام به حضور با قول شرف، قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام، قرار کفالت، قرار وثیقه و قرار بازداشت موقت است. در این میان، قرار وثیقه و کفالت امکان آزادی موقت متهم را فراهم می آورند، به شرطی که شرایط مربوط به ضمانت یا وثیقه فراهم شود.

انواع ضمانت قابل ارائه به دادگاه: انتخاب وثیقه یا کفیل مناسب

با توجه به نوع قرار تأمین صادره و شرایط متهم و ضامن، انتخاب نوع ضمانت مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. این انتخاب نه تنها بر سهولت فرآیند تأثیر می گذارد، بلکه می تواند در عواقب بعدی نیز تفاوت ایجاد کند.

الف) وثیقه (تعهد مالی)

وثیقه ماهیت مالی دارد و انواع مختلفی را شامل می شود:

۱. وجه نقد

ساده ترین و سریع ترین نوع وثیقه، وجه نقد است. متهم یا وثیقه گذار می تواند مبلغ تعیین شده توسط مقام قضایی را به حساب سپرده دادگستری واریز کند.

• نحوه واریز: مبلغ به حساب مخصوص دادگستری (که توسط شعبه مربوطه اعلام می شود) واریز و فیش آن به همراه درخواست کتبی تقدیم می شود.
• مدارک: فیش واریزی بانک، مدارک هویتی وثیقه گذار.

۲. سند مالکیت (ملکی/منقول)

این نوع وثیقه شامل سند ملکی (مسکونی، تجاری، اداری، زراعی) یا سند مالکیت مال منقول ارزشمند (مانند خودرو یا سهام معتبر شرکت ها) است.

• شرایط سند:
  • عرصه و اعیان: سند باید شش دانگ و بدون هیچ گونه معارضی باشد. اگر ملک دارای شریک باشد، سهم وثیقه گذار باید مشخص و قابل تفکیک باشد.
  • ارزش گذاری توسط کارشناس: ارزش ملک یا مال منقول توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می شود. این ارزش باید حداقل معادل یا بیشتر از مبلغ قرار تأمین باشد.
  • عدم توقیف یا رهن بودن: سند نباید قبلاً در رهن بانک یا توقیف مراجع قضایی دیگر باشد.
• مدارک لازم:
  • اصل و کپی سند مالکیت.
  • اصل و کپی مدارک شناسایی مالک (وثیقه گذار).
  • آخرین فیش پرداخت عوارض و مالیات (در مورد ملک).
  • استعلامات ثبتی از اداره ثبت اسناد و املاک برای اطمینان از صحت سند و عدم توقیف یا رهن بودن آن.
  • کارت پایان خدمت یا معافیت (برای آقایان).
• فرآیند توقیف و رفع توقیف: پس از تأیید وثیقه، دادگاه دستور توقیف سند را به اداره ثبت اسناد و املاک صادر می کند. سند تا زمان اتمام پرونده و صدور دستور رفع توقیف، در توقیف دادگاه باقی می ماند.

۳. ضمانت نامه بانکی

ضمانت نامه بانکی یک تعهد کتبی از سوی بانک به نفع دادگاه است که در آن بانک متعهد می شود در صورت عدم حضور متهم، مبلغ مشخصی را به دادگاه پرداخت کند.

• نحوه دریافت: وثیقه گذار باید به بانک مراجعه کرده و با ارائه مدارک لازم (معمولاً شامل وثیقه ملکی یا سپرده نقدی در خود بانک) درخواست صدور ضمانت نامه بانکی به نفع دادگستری را نماید.
• مدارک: اصل و کپی ضمانت نامه بانکی، مدارک هویتی وثیقه گذار.
• اعتبار: ضمانت نامه باید از سوی یک بانک معتبر صادر شده و فاقد هرگونه شرط و قید مغایر با قوانین قضایی باشد.

ب) کفالت (تعهد شخصی)

کفالت بر اساس اعتبار شغلی یا مالی کفیل صورت می گیرد:

۱. فیش حقوقی

کارکنان دولت، نیروهای مسلح و بازنشستگان می توانند با ارائه فیش حقوقی خود، کفالت متهم را برعهده بگیرند.

• شرایط حقوقی: حقوق دریافتی کفیل باید به اندازه ای باشد که توانایی پوشش مبلغ قرار کفالت را داشته باشد. معمولاً سقف ضمانت برای فیش حقوقی معادل یک سوم حقوق ماهیانه است.
• استعلام از اداره: دادگاه برای تأیید صحت فیش حقوقی و وضعیت شغلی کفیل، از اداره یا سازمان مربوطه استعلام می گیرد.
• مدارک لازم:
  • اصل و کپی فیش حقوقی (ممهور به مهر اداره).
  • اصل و کپی حکم کارگزینی یا بازنشستگی.
  • نامه کسر از حقوق (در صورت نیاز و دستور دادگاه).
  • مدارک هویتی کفیل.

۲. جواز کسب

صاحبان مشاغل آزاد می توانند با ارائه جواز کسب معتبر خود، کفالت متهم را برعهده بگیرند.

• شرایط جواز: جواز کسب باید معتبر و دارای فعالیت اقتصادی فعال باشد.
• ارزش گذاری و اعتبار: ارزش جواز کسب توسط مقام قضایی یا کارشناس مربوطه تعیین می شود.
• مدارک لازم:
  • اصل و کپی جواز کسب معتبر.
  • استعلام از اتحادیه یا صنف مربوطه برای تأیید اعتبار جواز.
  • مدارک هویتی کفیل.

نکات مهم: تعیین مبلغ قرار تأمین (اعم از وثیقه یا کفالت) بر عهده مقام قضایی است و بر اساس نوع جرم، سابقه متهم، و اهمیت پرونده تعیین می شود. در صورت ارائه وثیقه، ارزش گذاری دقیق آن توسط کارشناس رسمی دادگستری (به خصوص برای سند ملک) حیاتی است. همچنین، خود متهم نیز می تواند در صورت داشتن شرایط لازم، وثیقه یا کفالت خود را ارائه دهد، اما معمولاً این امر توسط شخص ثالث صورت می گیرد.

ارکان و شرایط لازم برای ضامن در دادگاه

ضمانت در دادگاه یک تعهد حقوقی جدی است که مسئولیت های سنگینی را متوجه ضامن می کند. بنابراین، مقام قضایی برای پذیرش ضامن یا وثیقه گذار، شرایط خاصی را مورد توجه قرار می دهد تا اطمینان حاصل شود که این تعهد به درستی و به طور کامل ایفا خواهد شد. ارکان اصلی یک عقد ضمانت قضایی شامل ضامن، مضمون له و مضمون عنه است که هر کدام دارای نقش و شرایط مشخصی هستند.

۱. ضامن (وثیقه گذار / کفیل)

ضامن، فردی است که مسئولیت قانونی حضور متهم در دادگاه را بر عهده می گیرد یا مالی را به عنوان وثیقه معرفی می کند. شرایط اهلیت و اعتبار ضامن از اهمیت ویژه ای برخوردار است:

• شرایط اهلیت:
  • بلوغ، عقل، رشد: ضامن باید بالغ (۱۸ سال تمام شمسی)، عاقل و رشید باشد. این به معنای آن است که باید از سلامت روانی کامل برخوردار بوده و توانایی اداره امور مالی و حقوقی خود را داشته باشد.
  • عدم ورشکستگی: ضامن نباید ورشکسته بوده یا در معرض ورشکستگی قرار داشته باشد، زیرا این وضعیت توانایی مالی او را برای ایفای تعهدات مالی تضعیف می کند.
  • عدم منع قانونی تصرف در اموال: ضامن نباید از نظر قانونی منعی برای تصرف در اموال خود داشته باشد (مانند محجور بودن یا توقیف اموال).
• عدم سابقه کیفری مؤثر: ضامن نباید دارای سابقه محکومیت کیفری مؤثر باشد. سوابق کیفری مؤثر، سوابقی هستند که طبق قانون، فرد را از حقوق اجتماعی محروم می کنند یا موجب ثبت در سوءپیشینه او می شوند. این امر برای حفظ اعتبار و اعتماد به ضامن ضروری است. مقام قضایی معمولاً از طریق استعلامات لازم، سابقه کیفری ضامن را بررسی می کند.
• توانایی مالی یا اعتباری اثبات شده: توانایی مالی ضامن (برای وثیقه گذار) یا اعتباری او (برای کفیل) باید متناسب با مبلغ قرار تأمین صادره باشد. این توانایی از طریق ارائه مدارکی مانند سند مالکیت، فیش حقوقی، جواز کسب یا گواهی حساب بانکی به اثبات می رسد. هدف این است که در صورت تخلف متهم، جبران خسارت یا ضبط وثیقه امکان پذیر باشد.
• اقامت ثابت: ضامن باید دارای اقامتگاه ثابت و مشخص باشد که آدرس و کد پستی آن قابل استعلام و تأیید باشد. این شرط به منظور تسهیل اطلاع رسانی و احضار ضامن در صورت لزوم تعیین می شود.
• رضایت کامل و آگاهی از مسئولیت ها: ضامن باید با رضایت کامل و آگاهی تمام از عواقب و مسئولیت های قانونی ناشی از ضمانت، این تعهد را بپذیرد. مقام قضایی وظیفه دارد این مسئولیت ها را به طور شفاف به ضامن توضیح دهد، از جمله خطر ضبط وثیقه یا مطالبه مبلغ کفالت در صورت عدم حضور متهم. این آگاهی کامل، از بروز مشکلات بعدی و اعتراضات ضامن جلوگیری می کند.

نکته مهم: ضامن باید آگاهی کامل از تمامی مسئولیت های قانونی ناشی از ضمانت داشته باشد و بداند در صورت عدم حضور متهم در موعد مقرر، وثیقه ضبط یا از اموال کفیل به مبلغ قرار کفالت استیفا خواهد شد.

۲. مضمون له (دادگاه / مرجع قضایی)

مضمون له در بحث ضمانت کیفری، همان دادگاه یا مرجع قضایی صادرکننده قرار تأمین (بازپرس، دادستان یا دادگاه) است. نقش مضمون له، دریافت و بررسی درخواست ضمانت، تأیید صلاحیت ضامن و وثیقه/کفالت و در نهایت، صدور دستور آزادی موقت متهم است. این مرجع دارای اختیارات قانونی برای اجرای تعهدات ضامن در صورت تخلف متهم است.

۳. مضمون عنه (متهم / زندانی)

مضمون عنه، شخصی است که به نفع او ضمانت صورت می گیرد؛ یعنی متهم یا زندانی. تعهد اصلی حضور در مراجع قضایی بر عهده اوست و ضامن برای تضمین همین تعهد، وارد فرآیند می شود.

مراحل گام به گام ارائه درخواست ضمانت برای دادگاه

فرآیند درخواست ضمانت برای دادگاه، شامل چندین مرحله قانونی است که باید با دقت و رعایت جزئیات انجام شود. هر یک از این مراحل، نیازمند آگاهی و اقدام صحیح است تا از تأخیر یا رد درخواست جلوگیری شود.

گام اول: اطلاع از قرار تأمین صادره

اولین قدم برای شروع فرآیند ضمانت، آگاهی دقیق از قرار تأمین صادره است.

• چه کسی قرار را صادر می کند؟ قرار تأمین می تواند توسط بازپرس (در مرحله تحقیقات مقدماتی)، دادستان (در برخی موارد خاص) یا دادگاه (پس از صدور کیفرخواست و ارجاع پرونده به دادگاه) صادر شود.
• اطلاعات کلیدی قرار: ضروری است که اطلاعات کامل و دقیق قرار تأمین، از جمله نوع قرار (وثیقه یا کفالت)، مبلغ دقیق آن، نوع اتهام وارده به متهم و شماره کامل پرونده قضایی را کسب کنید. این اطلاعات معمولاً به متهم یا وکیل او ابلاغ می شود.

گام دوم: انتخاب نوع ضمانت و تأمین آن

پس از اطلاع از جزئیات قرار، باید نوع ضمانت متناسب را انتخاب و مدارک مربوطه را آماده کنید.

• بررسی توانایی های ضامن/وثیقه گذار: بر اساس مبلغ قرار و نوع ضمانت مورد نیاز (وثیقه مالی یا کفالت شخصی)، فردی که قصد ضمانت دارد (وثیقه گذار یا کفیل) باید توانایی خود را برای تأمین آن بررسی کند.
• جمع آوری مدارک اولیه:
  • مدارک هویتی: اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه متهم و ضامن.
  • مدارک مربوط به وثیقه/کفیل: (مانند اصل سند مالکیت، فیش حقوقی، حکم کارگزینی، جواز کسب، فیش واریزی وجه نقد یا ضمانت نامه بانکی) به همراه کپی برابر اصل شده آن ها.

گام سوم: تنظیم درخواست ضمانت برای دادگاه

نگارش یک درخواست ضمانت دقیق و کامل، از اهمیت بالایی برخوردار است. این درخواست باید شامل تمامی اطلاعات لازم باشد. (لطفاً به نمونه فرم جامع ارائه شده در بخش ۷ مراجعه کنید).

• ضرورت نگارش دقیق و کامل: متن درخواست باید بدون هرگونه ابهام، تمام جزئیات مربوط به پرونده، متهم، ضامن و نوع ضمانت را مشخص کند.
• اجزای ضروری متن درخواست:
  • مشخصات کامل متهم (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی).
  • مشخصات کامل ضامن (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، آدرس، شماره تماس).
  • شماره کلاسه پرونده و شعبه مربوطه.
  • نوع دقیق اتهام.
  • نوع و مبلغ قرار تأمین صادره.
  • نوع و مشخصات دقیق ضمانت ارائه شده (مثلاً: پلاک ثبتی ملک، شماره فیش واریزی، مشخصات فیش حقوقی و اداره مربوطه، یا شماره جواز کسب).
  • تعهد صریح ضامن مبنی بر قبول مسئولیت و عواقب عدم حضور متهم و رضایت به ضبط وثیقه/مطالبه مبلغ کفالت در صورت لزوم.
• اهمیت اظهار صریح رضایت به ضبط در صورت لزوم: این بخش، قلب درخواست است و باید به وضوح بیان شود که ضامن با آگاهی کامل، عواقب عدم حضور متهم را پذیرفته است.

گام چهارم: ارائه مدارک و درخواست به دادگاه/دادستانی

پس از تنظیم درخواست و جمع آوری مدارک، نوبت به تقدیم آن ها به مراجع قضایی می رسد.

• محل مراجعه: درخواست و مدارک باید به دفتر شعبه صادرکننده قرار تأمین (دادگاه، بازپرسی یا دادسرا) ارائه شود.
• نحوه ثبت و ارجاع: درخواست می تواند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به شعبه مربوطه ارسال شود یا در صورت امکان، مستقیماً به دفتر شعبه تقدیم گردد.
• بررسی و کارشناسی:
  • اگر وثیقه سند ملکی باشد، دادگاه دستور ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری را برای تعیین ارزش ملک صادر می کند. پس از تأیید ارزش، استعلامات ثبتی از اداره ثبت اسناد و املاک برای اطمینان از صحت سند و عدم توقیف یا رهن بودن آن اخذ می شود.
  • برای فیش حقوقی یا جواز کسب، استعلام از اداره یا اتحادیه مربوطه برای تأیید اعتبار و وضعیت مالی کفیل به عمل می آید.

گام پنجم: قبول یا رد درخواست و تودیع نهایی

در این مرحله، مقام قضایی تصمیم نهایی را در خصوص پذیرش یا رد درخواست اتخاذ می کند.

• دلایل احتمالی رد درخواست:
  • ناقص بودن مدارک.
  • عدم کفایت ارزش وثیقه یا اعتبار کفیل.
  • عدم احراز شرایط اهلیت ضامن.
  • سابقه کیفری مؤثر ضامن.
  • ایراد در سند مالکیت یا فیش حقوقی.
• تودیع نهایی: در صورت پذیرش درخواست، مراحل پایانی تودیع وثیقه یا کفالت انجام می شود:
  • اگر وثیقه وجه نقد باشد، فیش واریزی نهایی به دادگاه ارائه می شود.
  • اگر سند ملکی باشد، دادگاه دستور توقیف سند را به اداره ثبت صادر می کند و سند تا پایان پرونده در توقیف می ماند.
  • اگر کفالت با فیش حقوقی یا جواز کسب باشد، مدارک نهایی به پرونده ضمیمه می شود.
• صدور قرار آزادی: پس از تودیع نهایی ضمانت و تأیید مقام قضایی، قرار آزادی موقت متهم صادر می شود. این قرار به زندان مربوطه ابلاغ شده و پس از طی مراحل اداری، متهم آزاد می گردد. پیگیری سریع ابلاغ قرار آزادی به زندان بسیار مهم است.

نکات حقوقی حیاتی و اشتباهات رایج در فرآیند ضمانت

فرآیند ضمانت در دادگاه، به دلیل پیچیدگی های حقوقی و پیامدهای جدی آن، مستلزم آگاهی عمیق از نکات کلیدی و پرهیز از اشتباهات رایج است. نادیده گرفتن این موارد می تواند عواقب جبران ناپذیری برای متهم و ضامن به دنبال داشته باشد.

عواقب عدم حضور متهم در دادگاه

یکی از مهم ترین بخش های آگاهی بخش در خصوص ضمانت، تبیین روشن عواقب ناشی از عدم حضور متهم در جلسات دادرسی یا سایر مواقع احضار توسط مرجع قضایی است:

• ضبط وثیقه یا مطالبه وجه از کفیل: در صورت عدم حضور متهم بدون عذر موجه، مرجع قضایی ابتدا به ضامن اخطار می دهد تا متهم را ظرف مهلت مقرر (معمولاً ۲۰ روز) معرفی کند. اگر ضامن نتواند متهم را معرفی کند و عذر موجهی نیز نداشته باشد، وثیقه نقدی ضبط، سند ملکی به مزایده گذاشته می شود یا مبلغ قرار کفالت از اموال کفیل به اجرا گذاشته خواهد شد.
• جلب متهم و ضامن: علاوه بر ضبط وثیقه یا مطالبه از کفیل، مقام قضایی می تواند دستور جلب متهم را صادر کند. در برخی موارد، حتی ممکن است ضامن نیز به دلیل عدم ایفای تعهد خود در معرفی متهم، مورد جلب قرار گیرد تا توضیحات لازم را ارائه دهد.

امکان انصراف ضامن: شرایط و محدودیت ها

ضامن یا وثیقه گذار، در طول مدت اعتبار قرار تأمین، می تواند از ضمانت خود انصراف دهد.

• شرایط: برای انصراف، ضامن باید درخواست کتبی خود را به مرجع قضایی صادرکننده قرار تقدیم کند. مرجع قضایی پس از بررسی و اطمینان از فراهم بودن امکان تأمین مجدد متهم (مثلاً معرفی ضامن یا وثیقه جدید)، با انصراف موافقت می کند.
• محدودیت ها: انصراف ضامن به معنای آزادی متهم نیست و متهم باید بلافاصله ضامن یا وثیقه جدیدی معرفی کند، در غیر این صورت بازداشت خواهد شد. همچنین اگر ضبط وثیقه یا مطالبه وجه کفالت آغاز شده باشد، انصراف دیگر مؤثر نخواهد بود.

ابطال قرار وثیقه/کفالت: چه زمانی و چگونه؟

قرار وثیقه یا کفالت تحت شرایطی ابطال و وثیقه یا اعتبار کفیل آزاد می شود:

• چه زمانی؟
  • پس از صدور حکم قطعی برائت متهم.
  • پس از اجرای کامل حکم محکومیت (مثلاً گذراندن دوره حبس یا پرداخت جزای نقدی).
  • با فوت متهم.
  • در صورت جایگزینی قرار تأمین دیگر.
• چگونه؟ پس از احراز یکی از شرایط فوق، ضامن یا متهم می تواند با درخواست کتبی به مرجع قضایی مربوطه، تقاضای ابطال قرار و دستور رفع توقیف وثیقه یا آزادی کفالت را نماید. مرجع قضایی پس از تأیید، دستورات لازم را صادر می کند.

نقش وکیل: ضرورت مشاوره و حضور وکیل در موارد پیچیده

در پرونده های پیچیده یا با مبالغ وثیقه سنگین، حضور وکیل متخصص ضروری است.

• مشاوره: وکیل می تواند ضامن و متهم را از تمامی ابعاد حقوقی، مسئولیت ها و خطرات احتمالی آگاه کند.
• حضور و پیگیری: وکیل می تواند در تنظیم درخواست، جمع آوری مدارک، پیگیری مراحل اداری و قضایی و دفاع از حقوق موکل در مراجع قضایی، نقش مؤثری ایفا کند. حضور وکیل به خصوص در زمان احضار ضامن برای معرفی متهم یا توجیه عدم حضور او، بسیار حیاتی است.

اهمیت اطلاع رسانی به ضامن

تأکید مجدد بر این نکته ضروری است که ضامن باید به طور کامل از تمامی مسئولیت ها و تعهدات خود آگاه باشد. این آگاهی شامل:

• میزان دقیق مبلغ قرار.
• نوع اتهام و اهمیت پرونده.
• عواقب عدم حضور متهم در دادگاه.
• مدت زمان تقریبی اعتبار ضمانت.

این اطلاع رسانی، نه تنها ضامن را در تصمیم گیری یاری می دهد، بلکه از بروز اختلاف و مشکلات حقوقی بعدی نیز جلوگیری می کند.

نکات مربوط به اعتبار سنجی وثیقه و کفیل

مقام قضایی در اعتبار سنجی وثیقه و کفیل دقت زیادی به عمل می آورد تا از کارایی ضمانت اطمینان حاصل شود.

• وثیقه: ارزش وثیقه باید واقعی و قابل وصول باشد. کارشناسی ملک باید توسط کارشناس رسمی انجام شود و استعلامات ثبتی نشان دهنده عدم معارض بودن سند باشد.
• کفیل: اعتبار شغلی و مالی کفیل باید پایدار و قابل اثبات باشد. فیش حقوقی باید از محل کار معتبر باشد و جواز کسب فعال و دارای درآمد مکفی باشد. هرگونه شک و تردید در اعتبار سنجی می تواند منجر به رد درخواست ضمانت شود.

نمونه جامع درخواست ضمانت برای دادگاه

تنظیم دقیق و جامع درخواست ضمانت برای دادگاه، یکی از مهمترین گام ها در فرآیند تأمین آزادی موقت متهم است. این فرم باید حاوی تمامی اطلاعات ضروری باشد تا مورد پذیرش مرجع قضایی قرار گیرد. در ادامه، یک نمونه کامل از این درخواست ارائه شده است که می توانید با جایگذاری اطلاعات مربوط به پرونده خود، از آن استفاده کنید.

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نوع دادگاه، مثال: عمومی/کیفری دو/انقلاب] شهرستان [نام شهرستان]

موضوع: درخواست قبول [وثیقه/کفالت] جهت آزادی موقت متهم

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند:

در خصوص پرونده کلاسه [شماره کامل پرونده قضایی] مطروحه در آن شعبه محترم، مربوط به آقای/خانم [نام و نام خانوادگی کامل متهم] فرزند [نام پدر متهم] به شماره ملی [کد ملی متهم]، به اتهام [نوع دقیق اتهام، مثلاً: سرقت، کلاهبرداری، ضرب و جرح و...]، قرار تأمین [نوع قرار: وثیقه/کفالت] به مبلغ [مبلغ قرار تأمین به حروف و عدد، مثال: یک میلیارد ریال (1,000,000,000 ریال)] صادر گردیده است.

اینجانب [نام و نام خانوادگی کامل وثیقه گذار/کفیل] فرزند [نام پدر وثیقه گذار/کفیل] به شماره ملی [کد ملی وثیقه گذار/کفیل]، به آدرس [آدرس دقیق محل سکونت وثیقه گذار/کفیل] و شماره تماس [شماره تماس وثیقه گذار/کفیل]، با آگاهی کامل از مفاد قرار صادره و کلیه مسئولیت های قانونی ناشی از [وثیقه گذاری/کفالت]، مراتب قبول [وثیقه گذاری/کفالت] خود را برای [آقای/خانم متهم] فوق الذکر اعلام می دارم.

[در صورت وثیقه، این بخش را تکمیل کنید و بخش کفالت را حذف نمایید]:
بدین وسیله [نوع وثیقه: سند مالکیت ملک مسکونی/تجاری، وجه نقد، ضمانت نامه بانکی] به مشخصات زیر را به عنوان وثیقه جهت تضمین حضور [آقای/خانم متهم] در مواقع لزوم و بنا بر دستور آن مرجع محترم، به میزان مقرر در قرار فوق الذکر، به مبلغ [مبلغ وثیقه] ریال به دادگاه محترم معرفی می نمایم:
*   مشخصات دقیق وثیقه:
    *   اگر سند ملک است: پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی فرعی/اصلی]، بخش ثبتی [شماره بخش ثبتی]، مساحت [مساحت دقیق به متر مربع]، آدرس دقیق ملک [آدرس کامل ملک].
    *   اگر وجه نقد است: شماره فیش واریزی [شماره فیش واریزی] مورخ [تاریخ واریز] به مبلغ [مبلغ واریزی].
    *   اگر ضمانت نامه بانکی است: شماره ضمانت نامه [شماره ضمانت نامه]، صادره از بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به مبلغ [مبلغ ضمانت نامه].
اینجانب صراحتاً متعهد می گردم در صورت عدم حضور متهم در موعد مقرر و احضار توسط مرجع قضایی و عدم ارائه عذر موجه، و متعاقباً عدم امکان معرفی وی توسط اینجانب، مرجع محترم قضایی مختار خواهد بود نسبت به ضبط وثیقه فوق الاشاره مطابق با موازین قانونی و از طریق اجرای احکام اقدام نماید.

[در صورت کفالت (فیش حقوقی / جواز کسب)، این بخش را تکمیل کنید و بخش وثیقه را حذف نمایید]:
بدین وسیله [فیش حقوقی / جواز کسب] خود را به عنوان سند معتبر جهت تضمین حضور [آقای/خانم متهم] در مواقع لزوم و بنا بر دستور آن مرجع محترم، به میزان مقرر در قرار فوق الذکر، به دادگاه محترم معرفی می نمایم.
*   مشخصات دقیق کفالت:
    *   اگر فیش حقوقی است: نام اداره/سازمان محل خدمت [نام کامل اداره/سازمان]، سمت [سمت دقیق]، کد پرسنلی [کد پرسنلی]، حقوق ماهیانه ناخالص [مبلغ حقوق ماهیانه].
    *   اگر جواز کسب است: شماره پروانه [شماره پروانه کسب]، نوع فعالیت [نوع فعالیت مندرج در جواز]، محل کسب [آدرس دقیق محل کسب].
اینجانب صراحتاً متعهد می گردم در صورت عدم حضور متهم در موعد مقرر و احضار توسط مرجع قضایی و عدم ارائه عذر موجه، نسبت به معرفی وی اقدام نمایم. همچنین، با علم به اینکه در صورت عدم امکان معرفی متهم، مطابق با قوانین، مبلغ قرار کفالت از محل [حقوق ماهیانه / دارایی های اینجانب (برحسب مورد)] قابل مطالبه و وصول خواهد بود، مراتب تعهد و قبول مسئولیت خود را اعلام می دارم.

لذا از محضر عالی درخواست صدور دستور لازم جهت قبول [وثیقه/کفالت] فوق و متعاقباً صدور دستور آزادی [آقای/خانم متهم] را دارم.

با تشکر و احترام فراوان

امضاء:
نام و نام خانوادگی وثیقه گذار/کفیل: [نام و نام خانوادگی کامل]
تاریخ: [روز/ماه/سال]

ضمائم (برابر با اصل):
1.  تصویر کارت ملی و شناسنامه وثیقه گذار/کفیل.
2.  تصویر کارت ملی و شناسنامه متهم.
3.  تصویر قرار تأمین (وثیقه/کفالت) صادره از مرجع قضایی.
4.  مدارک مربوط به وثیقه یا کفالت (مثلاً: اصل و تصویر سند مالکیت، فیش واریزی، ضمانت نامه بانکی، فیش حقوقی، حکم کارگزینی، جواز کسب، نامه کسر از حقوق).
  

نتیجه گیری

فرآیند درخواست ضمانت برای دادگاه، نه تنها یک مرحله حقوقی، بلکه یک مسئولیت سنگین برای متهم و ضامن محسوب می شود. درک صحیح مفاهیم، انواع ضمانت، شرایط و مسئولیت ها، و آگاهی از مراحل دقیق و نکات حقوقی حیاتی، برای طی کردن این مسیر بدون خطا و با موفقیت ضروری است.

این مقاله کوشید تا به عنوان یک راهنمای جامع و مطمئن، تمامی ابهامات مربوط به این موضوع را برطرف سازد و اطلاعات لازم را برای تنظیم و ارائه صحیح درخواست ضمانت در اختیار شما قرار دهد. همواره توصیه می شود در موارد پیچیده و برای جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی، حتماً از مشاوره وکلای مجرب و متخصص در امور کیفری بهره مند شوید. این اقدام می تواند از اتلاف وقت، هزینه و در نهایت، از بروز عواقب نامطلوب جلوگیری کرده و منجر به بهترین نتیجه ممکن برای آزادی موقت متهم گردد.