حکمت هنر و ادب و کتابی ارزشمند از مرحوم دکتر علی شیخ الاسلامی

من می خواهم به دو نکته مهم در مورد آن اشاره کنم:
مورد اول؛ اولین آشنایی من با وی در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به یاد مرحوم دکتر سلیم نیساری بود. فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، به ریاست دکتر حداد آدل ، مراسم یادبودی را برای مرحوم نیساری در سال 1397 ترتیب داد و او از من خواست در مورد وی به عنوان رئیس انجمن امور فرهنگی و افتخار صحبت کنم. دکتر شیخ الاسلامی به دنبال من آمد که ما را به یکدیگر معرفی کرد ، اما من کارهای آنها را قبلاً خوانده ام ، به ویژه آنهایی که یادآور بند دوم هستند. آرامش ، ادب ، دانش و تقواى او از جلسات اول مشهود بود.

نکته دوم؛ در سال 2004 ، به درخواست فرهنگستان هنر ، مجموعه ای از آثار مرحوم شیخ الاسلامی در زمینه عرفان و ادبیات فارسی با عنوان “تخیل ، مثال و زیبایی در اسلام”. عرفان ». همانطور که می دانید ، مسئله تخیل و مثال یکی از مشکلات اساسی در زمینه هنر اسلامی و زیبایی شناسی اسلامی است که بدون تسلط بر این اصول و مشکلات نظریه هنر یا مفاهیم نظری در این تمدن قابل توضیح نیست. . یعنی ، در زمینه هنر اسلامی ، ما معتقدیم که هنر انعکاسی از دنیای واقعی نیست ، زیرا آنچه در دنیای واقعی وجود دارد ، به خودی خود به عنوان بازتاب واقعیت کامل می شود و با هدف تکمیل آن ، بسیار چند وجهی

در این زمینه ، هنرمند وارد دنیای بالاتر می شود و آنچه را در آن زمینه با درک ، شهود و تئوری ، شهود و نظرات خود در آثار هنری به دست آورده است ، به تصویر می کشد. در این زمینه ما همان کتاب درسی را داریم که نئوپلاطونیست ها ، به ویژه افلاطین ، فلسفه و فلسفه هنر. در حقیقت ، فلوطین هنر را تقلید و تقلید از عقلانیت می دانست و در اندیشه یونان ، حکمت اسلامی جهان که بعداً تصویب شد ، خود تکرار یا کپی دنیای عقلانی بود.
البته از نظر افلاطون ، هنر مظهر وجود مادی است ، بنابراین او هنر و شعر را رد كرد ، مگر رساله “یون” ، كه البته از حوصله بحث ما خارج است. بنابراین ، فلوطینوس معتقد است که هنر از جهان عقلانی تقلید می کند و هنرمند با مشاهده جهان عقلانی در آثار هنری خود جهان را نابود می کند ، باد زندگی خود را توصیف می کند و یک اثر هنری و ادبی “می آورد” ایجاد می کند.
تعالیم اسلامی در زمینه ادبیات ، تعلیم و تربیت و عرفان ، به ویژه آموزه هایی که بر اساس سخنان مرحوم شیخ الاسلامی بنا شده است؛ در کتاب “تخیل ، مثال و زیبایی در عرفان اسلامی” منتشر شده است. بنابراین ، آنها رابطه این مفاهیم در زمینه هنر و شعر را برای ما توضیح می دهند. البته یکی از مهمترین موضوعات در اینجا بحث “تخیل” است و این یکی از مبانی اساسی در فلسفه هنر اسلامی است. در این راستا ، هنری کربن استدلال می کند که بین فلسفه شرقی و اسلامی و فلسفه غربی تفاوت اساسی وجود دارد و در اندیشه اسلامی ما به جهانی پاک شده به نام جهان “نمونه” اعتقاد داریم و این جهان میانه در اندیشه غربی وجود دارد. نه بعد از این مسئله باید به درجات ابن عربی توجه کنیم و جالب اینجاست که در میان این درگذشتگان ، مرحوم شیخ الاسلامی به هیاهو اشاره کرده و درجه پنج را «جامع» دانسته است؛ همه مراحل؛ برای برخی ، “دور از مجموعه” است.

مسئله مهم ، از نظر دانشمندان مسلمان ، دنیای مثال یا حتی یک خیال جداگانه است ، همانطور که امام چهارم ابن عربی ، سهروردی ذکر کرده است. در آن جهان نه انتزاع محض و نه نسخه ناب داریم. دنیای مثال یکی از مهمترین موضوعات فلسفه و حکمت هنر است ، به طوری که هنرمند اشکال انتزاعی جهان را در درک شهودی خود نگه می دارد و سپس سعی می کند آن را در آثار هنری و ادبی به تصویر بکشد. این عاملی است که انگیزه اثر هنری و ادبی را برای صعود به دنیای بالاتر فراهم می کند و لحظه ای بسیار مهم است.
یکی از بهترین آثار در زمینه هنرهای اسلامی و حکمت ادبیات ، اثر مرحوم شیخ الاسلامی است که به درخواست فرهنگستان هنر ، تحت عنوان تخیل ، مثال و زیبایی در عرفان اسلامی نگاشته شده است. جمهوری اسلامی ایران.

* رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی